Vườn Xưa: Nhạc đạo hay đạo nhạc ? Cố ý hay Không cố ý ?
Tháng Tư năm 2005, sau khi DVD Paris By Night 77 với chủ đề 30 Năm Viễn Xứ do Trung Tâm Thúy Nga thực hiện và phát hành, tôi đã buộc lòng lên tiếng trên Internet về một bản nhạc của tôi được / bị ca sĩ VTP "cầm nhầm" trong gần 20 năm. Đó là bản "Viễn Khúc Việt Nam". Sự việc VKVN sau đó đã được Ban Điều Hành Thúy Nga xác minh hợp tình, hợp lý trong Paris by Night 78, tiếp đó cụ thể hơn là trong CD đầu tay của ca sĩ trẻ Dương Triệu Vũ, phát hành trên toàn thế giới đầu năm 2006. Bản nhạc VKVN vị chi đã được trả lại cho tôi, Hàn Lệ Nhân.
Rồi đêm 12 tháng Tư năm nay (2006), một người bạn gọi điện thoại cho tôi biết trên VTV4 có phát sóng bản nhạc Vườn Xưa ký tên nhạc sĩ Thế Bảo, phổ từ thơ của cụ Tế Hanh qua giọng ca của ca sĩ Quỳnh Lan. Qua hôm sau, 13/04/2006, tôi có thâu lại bản nhạc nêu trên để so sánh với bản nhạc do tôi phổ nhạc từ non 20 năm trước, cũng từ nguyên tác Vườn Xưa của cụ Tế Hanh với tựa đề "Bao Giờ Cùng Trở Lại Vườn Xưa ?" do đó có những dòng dưới đây:
1/ Tôi phổ thơ Vườn Xưa thành nhạc Bao Giờ Cùng Trở Lại Vườn Xưa (BGCTLVX) từ năm 1987, được nữ sĩ Thụy Khanh và tôi trình bày lần đầu trước công chúng vào Đêm Thơ Nhạc Hàn Lệ Nhân do Trung Tâm Âu Châu Văn Bút Việt Nam Hải Ngoại tổ chức tại rạp FIAP Paris 14, đêm 23/01/1988, dưới thời nhà báo Từ Nguyên Trần Văn Ngô làm chủ tịch. Sau đó, bản nhạc này đã được Thuỵ Khanh và tôi lưu diễn nhiều lần, hầu hết đều dưới sự hoà Piano của anh Jules Tambicanou.
Mấy năm trở lại đây, tôi quyết định đăng BGCTLVX ấn bản LiveShow, qua giọng ca của Thuỵ Khanh lên Internet, trong các Sites như Trinhnu.net, Tialia.com...
2/ Tháng 10 năm 2005, qua trung gian của anh Đình Nguyên tại VN, tôi có nhờ ca sĩ Quỳnh Lan hát lại bản BGCTLVX với sự hoà âm của anh Quang Đạt (thù lao hoà âm & ca sĩ được trả trước sòng phẳng) và tôi cũng đã đưa lên Internet ngay sau đó: Trinhnu.net, Tialia.com, Vietlove.com, Bensongmay.com, Thuvienvietnam.com, Tudongonluanvn.com ...
Nguyên tác bài thơ Vườn Xưa vốn có 5 đoạn chính, tôi trích phổ thành BGCTLVX với 4 đoạn, bỏ đoạn 3. Không hiểu do ngẫu nhiên nào, ấn bản do nhạc sĩ Thế Bảo trích phổ cũng có 4 đoạn (cũng lược bỏ đoạn 3), có cùng nội dung với chút thay đổi:
Nguyên văn bài thơ Vườn Xưa:
Mảnh vườn xưa cây mỗi ngày mỗi xanh
bà mẹ già tóc mỗi ngày mỗi bạc
hai ta ở hai đầu công tác
có bao giờ cùng trở lại vườn xưa ?
Hai ta như ngày nắng tránh ngày mưa
như mặt trăng mặt trời cách trở
như sao hôm sao mai không cùng ở
có bao giờ cùng trở lại vườn xưa ?
Hai ta như sen mùa hạ cúc mùa thu
như tháng mười hồng tháng năm nhãn
em theo chim em đi về tháng tám
anh theo chim đi về tháng ba qua
(đoạn 3 này được lược bỏ trong cả hai ấn bản)
Một ngày xuân em trở lại nhà
nghe mẹ nói anh có về hái ổi
em nhìn lên vòm cây gió thổi
lá như môi thầm thĩ gọi anh về
Lần sau anh trở lại một ngày hè
nghe mẹ nói em có về bên giếng giặt
anh nhìn giếng giếng sâu trong vắt
nước như gương soi lẻ bóng hình anh
Mảnh vườn xưa cây mỗi ngày mỗi xanh
bà mẹ già tóc mỗi ngày mỗi bạc
hai ta ở hai đầu công tác
có bao giờ trở lại vườn xưa ?
Tế Hanh
(Gửi Miền Bắc)
Nguyên văn BGCTLVX của Hàn Lệ Nhân:
Cây trong vườn cứ mỗi ngày mỗi xanh
Tóc Mẹ già cứ mỗi ngày mỗi bạc
Hai chúng ta ở hai đầu trái đất
Biết bao giờ, biết đến bao giờ cùng trở lại vườn xưa ?
Hai chúng ta như trời nắng tránh trời mưa
Như mặt trăng, mặt trời cách trở
Như Sao Hôm, Sao Mai không cùng ở
Biết bao giờ, biết đến bao giờ cùng trở lại vườn xưa ?
Một mùa xuân anh trở lại quê nhà
Nghe Mẹ nói em có về qua hái ổi ( í… )
Anh nhìn lên vòm cây nghe gió thổi ( i… í )
Lá như môi thì thầm gọi anh về !
Vài năm sau trở lại một ngày hè
Nghe Mẹ nói em có về qua giếng giặt
Anh nhìn xuống giếng nước sâu trong vắt
Giếng nước sâu trong soi lẻ bóng hình anh !
Nguyên văn Vườn Xưa của Thế Bảo:
Mảnh vườn xưa cây mỗi ngày mỗi xanh
Bà mẹ già tóc mỗi ngày mỗi bạc
Hai ta mãi hai đầu đất nước
Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa ?
Hai ta như ngày nắng tránh ngày mưa
Như sao Hôm, sao Mai không cùng sáng
Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa ?
Mảnh vườn xưa khi anh trở lại
Nghe mẹ nói có em về hái nhản
Lá như môi thì thầm gọi anh về
Mắt bên ai hạt huyền đầy mong chờ.
Mảnh vườn xưa khi em trở lại
Nghe mẹ nói anh về bên giếng giặt
Em nhìn giếng nước sâu trong mát
Bóng anh đâu chỉ thấy bóng hình em.
(nguồn VTV4, 13/04/2006)
So sánh:
A/ Nguyên tác trong Vườn Xưa :
Hai ta ở hai đầu công tác
Tôi sửa thành:
Hai chúng ta ở hai đầu trái đất
Thế Bảo sửa thành:
Hai ta mãi hai đầu đất nước.
B/ Nguyên tác trong Vườn Xưa:
Hai ta như ngày nắng tránh ngày mưa
như mặt trăng mặt trời cách trở
như sao hôm sao mai không cùng ở
có bao giờ cùng trở lại vườn xưa ?
* Tôi soạn thành:
Hai chúng ta như trời nắng tránh trời mưa
Như mặt trăng, mặt trời cách trở
Như Sao Hôm, Sao Mai không cùng ở
Biết bao giờ, biết đến bao giờ cùng trở lại vườn xưa ?
* Thế Bảo soạn thành:
Hai ta như ngày nắng tránh ngày mưa
Như sao Hôm, sao Mai không cùng sáng
Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa ?
C/ Nguyên tác trong Vườn Xưa:
Một ngày xuân em trở lại nhà
nghe mẹ nói anh có về hái ổi
em nhìn lên vòm cây gió thổi
lá như môi thầm thĩ gọi anh về
* Tôi phổ thành:
Một mùa xuân anh trở lại quê nhà
Nghe Mẹ nói em có về qua hái ổi ( í… )
Anh nhìn lên vòm cây nghe gió thổi ( i… í )
Lá như môi thì thầm gọi anh về !
* Thế Bảo phổ thành:
Mảnh vườn xưa khi anh trở lại
Nghe mẹ nói có em về hái nhãn
Lá như môi thì thầm gọi anh về
Mắt bên ai hạt huyền đầy mong chờ.
D/ Nguyên tác trong Vườn Xưa:
Lần sau anh trở lại một ngày hè
nghe mẹ nói em có về bên giếng giặt
anh nhìn giếng giếng sâu trong vắt
nước như gương soi lẻ bóng hình anh
* Tôi phổ thành:
Vài năm sau trở lại một ngày hè
Nghe Mẹ nói em có về qua giếng giặt
Anh nhìn xuống giếng nước sâu trong vắt
Giếng nước sâu trong soi lẻ bóng hình anh !
* Thế Bảo phổ thành:
Mảnh vườn xưa khi em trở lại
Nghe mẹ nói anh về bên giếng giặt
Em nhìn giếng nước sâu trong mát
Bóng anh đâu chỉ thấy bóng hình em.
Trên đây chỉ nói sơ về ca từ, nội dung trong 4 trích đoạn giống nhau. Riêng về giai điệu và tiết tấu – khi được lên cùng một âm giai (ton) – tôi xin dành cho các bạn quyền khách quan thẩm định.
Đã đành cùng một bài thơ ai cũng có thể tự do phổ thành nhạc theo cảm hứng và dòng nhạc của mỗi người, nhưng đối với bài Vườn Xưa do có nhiều trùng hợp kỳ lạ nên tôi chỉ xin nêu chút thắc mắc :
1/ Khi nhận ghi âm ấn bản Vườn Xưa ký tên Thế Bảo, ca sĩ Quỳnh Lan có còn nhớ không là chính cô mới vừa thâu một bản nhạc tương tự của và cho một nhạc sĩ hiện ở nước ngoài (HLN) qua trung gian của hai nhạc sĩ Đình Nguyên và Quang Đạt ? Và cô Quỳnh Lan có rộng lòng nói qua việc này với nhạc sĩ Thế Bảo ?
2/ Phó giáo sư - tiến sĩ - nhạc sĩ Thế Bảo: “Đạo” nhạc là một hành vi tồi tệ nhất của nhạc sĩ.
[«Nhạc sĩ phải là người sáng tạo ra ca khúc mới, là người phát ngôn của dân tộc và phản ánh được thời đại của mình! Trong đó, “đạo” nhạc là một hành vi tồi tệ nhất! Có thể phân làm hai loại: cố ý và không cố ý. Bất cứ người viết nào cũng có thần tượng hoặc người thầy, nên ảnh hưởng là chuyện đương nhiên. Tuy vậy, điều đó chỉ mang tính chất nền tảng chứ không thể là copy, mà copy toàn bộ thì không nên chút nào.»] (trích Nhạc trẻ Việt: Bao giờ hết "xót xa"? - Tuoitre.com.vn, 08/04/2004)
http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/I...36&ChannelID=10
http://www.vnn.vn/vanhoa/amnhac/2004/04/57890/
Trên đây là nguyên văn lời phát biểu của nhạc sĩ Thế Bảo trong vụ án "đạo nhạc" của nhạc sĩ Bảo Chấn tại Việt Nam năm 2004. Và điều tôi muốn hiểu là sự trùng hợp kỳ lạ (trích đoạn và thời điểm phát sóng trên VTV4) giữa hai ấn bản phổ nhạc từ thơ Vườn Xưa là "Cố ý " hay "Không cố ý" ? Đó có thuần là "Nhạc Đạo" hay không?
Và:
[«Có phải chăng một số nhạc sĩ của chúng ta đang coi chuyện sao chép nhạc của người khác là việc bình thường, chấp nhận "sáng tác" bằng cách chỉ đổi một, hai nốt nhạc của những bản nhạc sẵn có? »] (nguồn như trên)
Hàn Lệ Nhân
(Paris, 20/04/2006)
Nguồn các vật chứng có ở đây:
1/ Bao Giờ Cùng Trở Lại Vườn Xưa, liveshow với tiếng hát Thuỵ Khanh (23/01/1988)
http://www.tialia.com/pmusic.php?s=&onlinemusicid=41065
hoặc http://www.tialia.com
vào trang Music / tìm tựa đề bản nhạc hay tên tác giả Hàn Lệ Nhân
2/ Bao Giờ Cùng Trở Lại Vườn Xưa với tiếng hát Quỳnh Lan (10/2005)
http://www.tialia.com/pmusic.php?s=...emusicid=101879
hoặc http://www.tialia.com
vào trang Music / tìm tựa đề bản nhạc hay tên tác giả Hàn Lệ Nhân
http://www.trinhnu.net/media/music/mp3/8/4289.mp3
3/ Vườn Xưa, ấn bản Thế Bảo & Quỳnh Lan (12/04/2006, VTV4)
http://www.filelodge.com/files/room...uonXua-TBQL.mp3