Bảo hiểm xã hội là một khoản đóng góp dự trù cho người lao động đề phòng trong những trường hợp cấp thiết như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh tật, thất nghiệp, nghỉ hưu hoặc tử tuất. Dựa trên cơ sở quá trình tham gia đóng bảo hiểm xã hội người tham gia sẽ được hưởng bảo hiểm xã hội từ quỹ BHXH. Có 2 chế độ cơ bản của Bảo hiểm xã hội bao gồm:
Trong bài viết này chúng ta sẽ tập trung tìm hiểu về chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc
Căn cứ theo Khoản 2 Điều 3 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 quy định:
Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia
Đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc
Người lao động
Người lao động là đối tượng bảo vệ chính của BHXH bắt buộc theo đó BHXH Việt Nam không phân biệt người lao động là công dân Việt Nam hay nước ngoài.
Người lao động là công dân Việt Nam
Người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn;
Người làm việc theo hợp đồng lao động xác định thời hạn;
Người làm việc theo hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 03 tháng đến dưới 12 tháng, kể cả hợp đồng lao động được ký kết giữa người sử dụng lao động với người đại diện theo pháp luật của người dưới 15 tuổi;
Người làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng đến dưới 03 tháng;
Cán bộ, công chức, viên chức;
Công nhân quốc phòng, công nhân công an, người làm công tác khác trong tổ chức cơ yếu;
Sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật công an nhân dân; người làm công tác cơ yếu hưởng lương như đối với quân nhân;
Hạ sĩ quan, chiến sĩ quân đội nhân dân; hạ sĩ quan, chiến sĩ công an nhân dân phục vụ có thời hạn; học viên quân đội, công an, cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí;
Người đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng quy định tại Luật người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng;
Người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã có hưởng tiền lương;
Người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn.
Người lao động là người nước ngoài
Người làm việc tại Việt Nam có giấy phép lao động/chứng chỉ hành nghề/giấy phép hành nghề do cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cấp.
Người sử dụng lao động
Căn cứ theo Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội 2014, quy định có chỉ rõ 5 nhóm đối tượng sử dụng lao động phải tham gia BHXH bắt buộc gồm:
Cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp, đơn vị vũ trang nhân dân;
Tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội khác;
Cơ quan, tổ chức nước ngoài, tổ chức quốc tế hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam;
Doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể, tổ hợp tác, tổ chức khác;
Cá nhân có thuê mướn, sử dụng lao động theo hợp đồng lao động.
Như vậy có thể thấy, với mục đích tương trợ, bảo vệ lẫn nhau giữa các thành phần trong xã hội, bảo hiểm xã hội bắt buộc bao phủ hầu hết các đối tượng là người lao động và người sử dụng lao động.