Gần đây nhiều người chia sẻ nhau câu chuyện một giáo sư giải thích về hai vị tỷ phú – ngài Warren Buffett và Bill Gates, cho rằng hai người nầy trở thành bậc đại tài là nhờ sanh ra trong một gia đình thượng lưu: cha Buffett là một thượng nghị sĩ, đồng thời là chủ hãng môi giới Buffett-Falk, trong khi đó cha mẹ Bill Gates hành nghề luật sư và kinh doanh rất có uy tín tại Hoa Kỳ. Nhiều cá nhân trong chúng ta hưởng ứng vô cùng, cho rằng “giàu sang có số”, nỗ lực hay không cũng không có ý nghĩa gì… Song chúng tôi nhiệt liệt phản đối ý kiến nầy, bởi vì nó hoàn toàn sai lầm và có nguy cơ giết chết đi rất nhiều ước mơ dang dở!

Thứ nhất, không biết câu chuyện đó có thực hay không, chúng tôi cho rằng vị giáo sư đó đã xúc phạm đến ngài Buffett & Gates, ai cho ông tư cách để bỏ qua hàng chục năm cố gắng của hai người nầy, sao ông không tính đến những đêm dài thức trắng, hàng chục năm nỗ lực để có một khối tài sản nhỏ (1 triệu USD) đầu tiên, những tầm nhìn tương lai phi thường và bao nhiêu trách nhiệm họ phải gánh vác khi làm CEO của một doanh nghiệp? Cha mẹ họ có thể hỗ trợ họ nền tảng giáo dục & sự giúp đỡ ban đầu, nhưng chúng tôi cho rằng 99% thành công của họ đến ngày hôm nay đều đến từ chính cái đầu và hàng chục năm phấn đấu của họ mà ra.

Thứ hai, sao ông dám mạo muội bỏ qua hàng nghìn tấm gương có hoàn cảnh nghèo khó đã vươn lên từ các ổ chuột, từ sự khinh khi, từ sự tuyệt vọng để trở thành một tấm gương vĩ đại? Chúng tôi có thể kể ra vô số không hết như ngài Andrew Carnegie, Henry Ford, Sam Walton, Richard Branson, Howard Schultz, Oprah Winfrey, Li Ka-Shing, Jack Ma, … – quý độc giả có thể tìm kiếm Google về câu chuyện khởi đầu của những vị nầy. Ngay cả ở Việt Nam cũng có một số vị như ông Nguyễn Đức Tài (MWG), ông Cổ Gia Thọ (Thiên Long), anh Nguyễn Hải Ninh (The Coffee House), v.v Đó là chúng tôi chưa kể đến những doanh nhân, vĩ nhân, học giả khác cũng vô cùng thành công song sự kín tiếng của họ khiến ta khó có thể biết đến.

Và một trong số những nhân vật mà chúng tôi muốn kể đến hôm nay, chính là ngài Chris Garder – một tấm gương chọn lấy ánh sáng và theo đuổi ước mơ, ngay cả trong hoàn cảnh tăm tối nhất. Ông đích thực là sứ giả của “hành trình mưu cầu hạnh phúc” – kể nên câu chuyện vừa cảm động, gần gũi, mà lại vô cùng cảm hứng cho mỗi con người chúng ta, cho dù sinh ra hay lớn lên ở bất kỳ hoàn cảnh nào…

“Con trai à. Đừng bao giờ để bất cứ ai nói rằng con không thể làm được điều gì đó. Ngay cả đó là cha! Con có một ước mơ, con phải bảo vệ nó. Người ta thường không làm được điều gì cho chính họ, họ sẽ bảo rằng con cũng không thể làm được. Nếu con muốn đạt được một mục tiêu, hãy đi mà làm nó bằng mọi giá đi!” – Ngài Chris Gardner

Tổng hợp, trích dẫn, lược dịch và bình luận thêm từ cuốn tiểu sử “The pursuit of happyness” – 2006, bộ phim cùng tên, cùng với nhiều bài phỏng vấn khác của ngài Chris Gardner

Nếu quý độc giả là một người da màu bị kỳ thị, chọn sai nghề của mình mất 10 năm, bị vợ chê bất tài rồi bỏ đi, phải nuôi con một mình, trong túi không còn một xu đến mức phải ngủ nhờ ở toa lét tàu điện ngầm, sân bay, ghế đá công viên, nhà thờ, liệu quý độc giả có còn đủ niềm tin rằng mình một ngày nào đó mình sẽ tự do tài chánh, thành lập công ty riêng và trở thành diễn giả khắp thế giới hay không?

Ấy vậy mà ngài Chris Gardner – người đàn ông “mưu cầu hạnh phúc” – chưa bao giờ có ý định bỏ cuộc dù ở hoàn cảnh ấy! Khi ông sinh ra mà không thấy mặt cha của mình, ông đã tự thề với lòng từ thuở rất nhỏ rằng ông không thể bỏ rơi con mình như vậy được. Mà chính vậy, cái nỗi đau từ thuở niên thiếu và trách nhiệm vì người con của mình đã tạo nên cho ông một sức mạnh nội tâm (inner power) không gì lay chuyển nổi, giúp ông thay trời đổi vận – trở thành một câu chuyện huyền thoại nổi danh khắp toàn cầu!

Vì vậy, trước bối cảnh thị trường và nền kinh tế lâm vào khó khăn, nhận được nhiều câu hỏi với niềm tin lung lay từ các độc giả – đặc biệt là các bạn trẻ, chúng tôi chợt nhớ đến câu chuyện vươn lên đầy cảm động của ngài Chris Gardner. Dù ông không phải là một tỷ phú, cũng không hẳn là người viết sách hay nhất, cũng chẳng phải là nhà đầu tư giỏi nhất ở phố Wall, nhưng chính nghị lực phi thường của ông khi chống chọi với nghịch cảnh, cộng với hoàn cảnh ra đời vừa đáng thương, lại vô cùng gần gũi với mỗi mảnh đời mưu sinh của chúng ta, tựu chung lại đã khiến ông trở thành một huyền thoại khó quên trong lòng người đọc…

Cuối cùng, dù chúng tôi cố gắng nhiều, song vài trang giấy ấn phẩm vỏn vẹn khó thể nào diễn tả hết một quãng đời chông gai của ngài Chris Gardner được. Điều mà chúng tôi mong muốn có thể truyền tải được chính là triết lý sống về nỗ lực tóm lấy ước mơ và tình cảm gia đình đáng quý ở ông – thứ động lực đã giúp ông vượt qua được mọi khó khăn, và họa chăng, cũng có thể giúp chính quý độc giả chúng ta trong tương lai vậy!

I. Tuổi thơ bất hạnh: Quyết định chọn lấy ánh sáng

Sau này ngẫm lại đời mình, ngài Chris Gardner mới tự thú rằng: “Có lẽ cuộc đời tôi đã phản chứng cho thứ lí thuyết tin rằng chúng ta là sản phẩm kể từ lúc sinh ra, hoặc từ môi trường sinh sống. Nếu theo đúng tư duy đó, thì giờ đây xác suất cao tôi đã trở thành một kẻ nát rượu, đánh đập vợ con, mù chữ, thất bại hoàn toàn! Thay vào đó, tôi đã chọn ánh sáng (the light). Tôi đã ra một quyết định vô cùng đúng đắn kể từ khi tôi còn 6 tuổi: tôi đã thề với lòng rằng mình sẽ là một người tử tế, tôi sẽ không bao giờ bỏ rơi đứa con của mình trong tương lai. Và người mẹ thân yêu của tôi, bà đã góp phần to lớn giúp đưa tôi về thứ ánh sáng ấy…”

Mặc dù không được đưa vào bộ phim nổi tiếng toàn cầu, cuộc đời thuở thơ ấu của ngài Chris Gardner được kể qua quyển sách của ông mới thực bất hạnh khôn xiết! Ông sinh năm 1954 tại Lousiana và lớn lên ở Milwaukee (vùng Trung Mỹ, giáp Chicago và gần Canada) trong một gia đình người da màu bị kỳ thị. Do người bố bỏ ông từ sớm, thay vì sinh trưởng một cách bình thường như những đứa trẻ khác, ông phải sống chung với gã cha kế tên Freddie. Gã này thường xuyên nghiện rượu, đánh đập ông và mẹ ông, mạt sát ông, vĩnh viễn để lại một chương sợ hãi và thù hận trong con người ông. Chưa hết, sau khi gởi ông và em gái sang họ hàng, mẹ ông đã định giết tên chồng kế này bằng cách đốt nhà nhưng thất bại, dẫn đến việc bà bị bỏ tù 4 năm. Sống đơn độc, một lần đi bán hàng dạo, ông thậm chí còn bị hiếp dâm bởi những kẻ biến thái trong khu hàng xóm. Ông tủi nhục, cảm thấy dơ bẩn, đau đớn và tự trách ông trời rằng tại sao ông lại không có một người bố bảo vệ ông những lúc ấy…

Tuy bất hạnh vậy, nhưng Gardner luôn có ý chí học hỏi, phấn đấu không ngừng. Mà điều nầy phần lớn đến từ khát vọng của ông muốn được giàu có, làm mẹ mình tự hào. Một lần lúc 16 tuổi khi xem giải bóng rổ, ông trầm trồ nhìn hai cầu thủ chơi hay rằng: “Tuyệt thật. Những gã này không sớm thì chầy cũng sẽ kiếm được hàng triệu mỹ kim mà thôi!” Mẹ ông đáp lại nhanh chóng: “Con trai à, nếu con muốn, con hoàn toàn có thể kiếm được 1 triệu đô la một ngày nào đó thôi!” Câu nói mang tính động lực ấy có thể là bình thường, hoặc thậm chí có thể chỉ là đùa vui của các bậc phụ huynh khác, song ở hoàn cảnh của Chris Gardner, ông biết rằng mẹ ông nghiêm túc. Và kể từ đó về sau, câu nói này đã xây dựng cho ông một sức mạnh bên trong đáng kể, giúp ông vượt qua được mọi nghịch cảnh.

Ông viết lại rằng: “Khi tôi kể về việc thiếu vắng bằng cấp trong cả lĩnh vực y tế lẫn chứng khoán, mẹ tôi đều bảo rằng: Con à, nếu con có được tấm bằng từ Chúa, con sẽ chẳng cần bất cứ thứ bằng cấp gì của hệ thống giáo dục đại học nữa cả! Ý của bà không chỉ nói về đạo Thiên Chúa, mà đúng hơn là sự am hiểu về giá trị của bản thân mà không ai có thể lay chuyển được. Người đời có thể đặt dấu hỏi về bằng cấp, hồ sơ, quần áo, bề ngoài của bạn. Họ có thể dùng đủ mọi cách để xóa bỏ giá trị thực sự của bạn. Nhưng không ai có thể lấy đi suy nghĩ bên trong của bạn cả. Nếu bạn biết rằng giá trị của mình ở đâu, nó sẽ toát ra khi bạn bước vào phòng. Đó là thứ không thể làm giả hay làm lu mờ bằng bất cứ thứ giấy tờ hay bằng cấp nào được. Vì vậy, dù chuyện gì xảy ra đi chăng nữa, điều đầu tiên bạn cần phải có chính là một niềm tin vững chắc ở bên trong (from the inside) thâm tâm mình!”

Và như vậy, đứa trẻ da màu lớn lên trong nghèo đói, đánh đập, hiếp dâm, chẳng hề có bằng cấp gì đáng kể, đã bước vào đời hiên ngang với ước nguyện trở thành một người tử tế, và một niềm tin vững chắc rằng một ngày nào đó mình sẽ giàu có. Đó là thứ sức mạnh nội tại mà không ai có thể lay chuyển được khỏi con người ấy.

II. 10 năm sự nghiệp sai lầm

Ấy vậy mà một triệu mỹ kim từ ước mơ mà mẹ ông gieo vào đầu ông không hề đến nhanh chóng một chút nào, mà nó chỉ đến sau khi ông nếm đủ mùi đắng cay khi trưởng thành, trong nước mắt, sai lầm, phản bội và xui rủi…

1976 – năm ông 22 tuổi, sau khi giải ngũ, Chris Gardner quyết định theo nghề y (medical) bằng việc xin một chân trợ lý phòng thí nghiệm của giáo sư Robert Ellis, khu vực vùng vịnh San Francisco Bay với mức lương chỉ vỏn vẹn 13,000 USD/năm (tương ứng ~1,000 USD/tháng, trong khi giá thuê nhà ở khu vực nầy tối thiểu từ 700-3,000 USD/tháng). Cũng trong năm nầy, ông cưới người vợ đầu là Sherry Dyson – song chẳng may cô bị sẩy thai, vợ chồng họ lục đục, bất hòa. Dù bản thân không hề có bằng cấp gì, sự chăm chỉ và thông minh của ông làm cho ngài Robert Ellis cực kỳ tin tưởng, giao phó cho ông nhiều dự án lớn. Ông trình bày trước các vị bác sĩ, hướng dẫn cho các thực tập sinh – song mấy gã nầy coi ông không ra gì vì ông là người da màu duy nhất trong phòng thí nghiệm, lại không có bằng cấp. Thời gian này, ông làm đủ thứ nghề vào ban tối để kiếm thêm thu nhập: ông làm bảo vệ – trực đêm ở cảng vắng đến mức bị chuột cắn vào chân, ông phụ sơn nhà, dọn tầng hầm, lắp mái, khuân vác, v.v – ông làm nghiêm túc, chẳng vui vẻ gì, nhưng miễn sao là ông có thêm tiền để nuôi sống gia đình là được.

Làm một công việc bị khinh thường, lại có thu nhập thấp trong khi cuộc sống đắt đỏ, ông bắt đầu cảm thấy tương lai mờ mịt, nên muốn tìm hướng ra – một điểm chúng tôi cho là ông vô cùng lí trí & dũng cảm (*) Thành thử ông quyết định nghỉ ở phòng thí nghiệm, song vẫn tìm một công việc khác liên quan đến ngành Y nhưng không phải là nghiên cứu sinh nữa… Vợ ông bất đồng, bà muốn cưới một bác sĩ danh tiếng, thu nhập cao, không phải một gã chẳng có chức tước, làm việc vặt suốt ngày được. Đến đây, mâu thuẫn đỉnh điểm, ông quyết định chia tay bà Sherry Dyson, kiếm một công việc bán thiết bị y tế cho công ty CWS với mức thu nhập gấp đôi: 30,000 USD/năm.

1981, lúc bấy giờ ông 27 tuổi, ông vô tình có con với người vợ thứ hai là Jackie, ông đặt tên nó là Christopher Junior. Lo cho bản thân chưa xong, nay còn có thêm một đứa con phát sinh bao nhiêu chi phí, người vợ hai bắt đầu đặt dấu hỏi về tương lai của ông, khiến ông chìm đắm trong stress và bế tắc. Gã sếp của ông là một tên Irish khó chịu, đồng nghiệp của ông là một gã đã bán dụng cụ y tế được 20 năm, kiếm đến $80,000 thường niên – một con số mà ông ao ước nhưng không thể nào với tới nổi. Ấy vậy mà ông không nản chí, ông vẫn nghiêm túc đi chào mời các thiết bị y tế, đặt cuộc hẹn với bác sĩ. Thành thử cái lòng kiên định (persistence) của ông đã giúp ông được may mắn!

Trong một lần đỗ xe ở bệnh viện San Francisco General Hospital, ông gặp một chiếc Ferrari 308 màu đỏ đi tới. Chủ của chiếc xe đó là một tay bận bộ suit hoàn hảo. Ông tò mò, nhanh trí đổi lấy chỗ giữ xe của mình cho gã đó, rồi hỏi 2 câu: “(1) Anh làm nghề gì (2) Làm sao anh có thể kiếm được nhiều tiền vậy?” Bật một tràng cười, chủ của chiếc xe đáp rằng anh ta là một môi giới chứng khoán (stockbroker) lành nghề tên là Bob Bridges. Bị thuyết phục bởi sự chân thành của Gardner, anh ta mời ông đi ăn trưa, tự thú rằng mình kiếm được đến $80,000 một tháng – gấp hẳn 12 lần tay đồng nghiệp mà ông ghen tỵ, thậm chí anh ta sẵn sàng giới thiệu ông cho các hãng môi giới. Chris Gardner, lúc này như vớ được phao cứu sinh, đã quyết định rằng mình rất muốn trở thành một stockbroker thành công!

Nghe ông dự định đổi hẳn con đường nghề nghiệp sai lầm suốt 10 năm trong lĩnh vực Y tế, vợ ông lại không mấy hào hứng; cô mạt sát rằng hạng người không có nổi cái bằng MBA như ông thì nghĩ sao mà làm ở phố Wall?! Dù cho ông giải thích rằng các hãng môi giới có chương trình tập sự không cần bằng cấp, cô vẫn không tin. Bi kịch thay, đây là lần thứ 3 mà người bạn đời, người thân và người ông yêu không ai tin tưởng ở ông cả. Thay vì phải đi chào mời khắp các chốn bệnh viện khổ sở, tốn kém chi phí, làm ở phố Wall, ông chỉ cần ngồi một chỗ và gọi hàng trăm cuộc như Bob Bridges đã làm. Con đường sự nghiệp của ông lúc bấy giờ tưởng chừng như rộng mở vô cùng, cho đến khi mọi tai ương đổ xuống đầu ông nhanh chóng như định luật Murphy vậy…

III. “Hành trình mưu cầu hạnh phúc”

Phỏng vấn thành công ở hãng môi giới E.F.Hutton, tưởng chừng đã nhận được việc làm. Ông thú nhận với tay sếp ở công ty CWS, đột nhiên có lý do, hắn nhanh chóng đuổi việc ông – thậm chí còn không bồi thường một tuần lương nào (!) Một bài học to lớn về sự phũ phàng cho những người đi làm công.

Ấy vậy mà khi ngày đầu ông vào làm ở hãng nầy, ông mới thật sốc: người tuyển ông vào vừa bị đuổi việc mất rồi – thành thử ông sẽ không được nhận vào làm nữa! Ông choáng váng: giờ đây không còn một xu trong túi, ông sẽ nuôi 1 vợ và đứa con thơ như thế nào đây? Vợ ông nghe tin, chợt câm lặng, mang theo bé Christopher Jr. bên người và bỏ đi. Ông giận quá, níu cô lại, làm cô té xuống. Cô báo công an – họ giam ông 1 tuần vì hành hung vợ, thậm chí còn bắt ông phục vụ tù giam 10 ngày vì nợ đến 1,200 USD tiền đỗ xe từ thời ông đi bán thiết bị y tế. Ông vừa hết tiền, sống cô độc, lại không thực hiện được lời thề luôn ở bên con trai của mình, ông khóc như một đứa trẻ…

Giấu nước mắt trong lòng, nhớ lại lời động viện của mẹ ông và sức mạnh ý chí ông đã tôi luyện bấy lâu nay, ông lấy hết sức bình sinh xin Bob Bridges và những người ở E.F.Hutton giới thiệu ông đến chương trình thực tập sinh của Dean Witter – một cơ hội cuối cùng. Ngày phỏng vấn, ông không có nổi một bộ đồ vest tử tế, mà mặc quần jeans, áo thun, và chiếc giầy dính đầy sơn tường từ công việc sơn sửa nhà thêm của ông. Vị giám đốc ở Dean Witter nhìn ông cau mày – không còn nói dối được nữa, ông đành phải thú nhận về chuyện mình bị vợ bỏ và tình trạng tuyệt vọng (desperation) đến như thế nào. Cay cay trong khóe mắt, vị giám đốc kia cũng kể rằng mình đã ly dị 3 lần ra sao, chẳng nói một lời nào cả, mời Chris Gardner thẳng vào chương trình tập sự của hãng với mức lương 1,000 USD/tháng. Một lần nữa, sự chân thành, tử tế đã giúp ông có được may mắn từ quý nhân phù trợ!

4 tháng sau khi rời đi, người vợ thứ hai của ông quay lại với đứa con, bắt ông nuôi nó một mình vì cô không chịu nổi nữa… Tuy vui mừng khôn xiết khi không còn phải rời xa con, ông lại phải đối mặt với tai ương khác: chủ nhà đuổi hai cha con ông đi vì hết tiền chi trả (!) Mất non 400 mỹ kim/tháng tiền nhà trẻ cho bé Chris Jr. trong ngày làm việc, còn có 20 đô la trong ví để tiêu mỗi ngày, ông có 2 quyết định: một, nếu đi thuê nhà nghỉ để ngủ qua đêm, cha con ông sẽ không còn tiền ăn; hai, nếu ông lấy tiền ăn, họ sẽ không có nơi để ngủ. Và như thế, ông đành từ bỏ chỗ ngủ của mình…

Đáng thương làm sao, giẩu cảnh nghèo khó của mình, những ngày trong tuần, đợi đồng nghiệp về hết, ông ôm con trai của mình ngủ dưới gầm bàn, rồi cố gắng dậy sớm nhất có thể để họ không phát hiện ra. Những ngày cuối tuần, ông phải chạy đi xếp hàng ở nhà thờ Glide Memorial để xin một chỗ trú chân cho người vô gia cư.

Ấy vậy mà rất nhiều hôm không xếp hàng sớm, hai cha con ông không có chỗ nghỉ trong nhà thờ, phải lang thang ngoài trời lạnh lẽo, đến mực những cô gái điếm ven đường thấy thương quá phái dúi cho tờ 5$ để hai người có chút tiền ăn mà sống qua ngày! Hôm thì họ ngủ nhờ dưới ghế đá công viên. Hôm thì ông ôm con nằm ở ghế chờ sân bay. Đỉnh điểm, vào một ngày mưa bế tắc cuối tuần, trên ga điện ngầm, ông kiếm một toa lét sạch sẽ, khóa cửa lại, ôm con bịt tai để ngủ trong khi người ngoài đập cửa mà ông giàn giụa nước mắt…

Sau nầy nhớ lại, ông nói rằng lúc đó ông như có 2 cuộc đời vậy. Ban ngày, ông là một kẻ hăng máu ở phố Wall, gọi ít nhất 200 cuộc mỗi ngày cho khách hàng, dậy sớm nhất, về trễ nhất, hầu như chẳng bao giờ nghỉ ngơi. Ban tối và cuối tuần, ông ôm con như một kẻ vô gia cư, đi hết nơi này đến nơi khác để tồn tại, với một niềm tin mãnh liệt rằng một ngày nào đó cuộc sống của cha con ông sẽ tốt hơn!

Ở trong vị trí của ông, có lẽ hầu hết chúng ta đã bỏ cuộc, than thân trách phận, thậm chí bỏ nghề, đi ăn xin, từ bỏ ước mơ trở thành một môi giới chứng khoán. Dù ông thú rằng có nhiều lúc đầu ông vang lên những nghi ngờ: “Mày nghĩ mày là ai cơ? Một tên da màu nghĩ rằng mình thông minh, gia nhập phố Wall ư? Ấy vậy mà không kiếm nổi một mức lương để con trai mày được ngủ trong một mái nhà sao?” – nhưng rồi lời của mẹ ông lại vang lên, ông nhớ đến lời thề không bao giờ từ bỏ đứa con ruột của mình, ông lại tự nhủ: “Cố lên chút nào! (Hold on some more)”, và bước tiếp qua ngày bằng chính sức lực nội tâm vô hạn.

Suốt gần một năm từ 1982 – 1983, họ đã lang thang, vô gia cư như thế. Cho đến khi ông tích đủ những tờ $20 từ những bữa ăn tiết kiệm – ông quyết định rằng mình đã có thể thuê nhà. Ông đi dọc các phố, chọn một kho gác xép của một ông cụ tốt tính thương thân ông một mình nuôi đứa trẻ. Đó là một căn phòng ấm cúng, có chút ánh nắng, ngoài hiên là những rặng hồng thật đẹp, ông cảm thấy đã lâu lắm rồi ông chưa từng có cảm giác nầy… Dù sau đó nhiều buổi cuối tuần ông đều quay về nhà thờ Glide Memorial để dự lễ Thánh, đúng hơn là để nhớ lại nỗi đau của ông trong suốt giai đoạn một năm đặc biệt ấy, ông biết rằng cuộc đời ông đã sang một chương mới rồi!

IV. Con đường làm giàu

Trong quá trình làm việc ở phố Wall, có thể nói ngài Chris Gardner gặp khá nhiều may mắn khi ông được nhiều quý nhân, đồng nghiệp, khách hàng giúp đỡ. Song chúng tôi cho rằng phần nhiều vẫn đến từ việc ông chăm học hỏi, kiên trì, chân thành, tử tế – vì nếu ông không thực hành những đức tính này thuần thục, có lẽ ông đã không có dịp tiếp xúc được nhiều người hay đến như vậy…

1983, lúc ông 29 tuổi và đang thực tập ở Dean Witter, ông học hỏi được từ nhiều đồng nghiệp – trong đó có người ông rất ngưỡng mộ tên là Gary Abraham. Nể sự chân thành và ham học hỏi của Gardner, ông nầy đã chia sẻ rằng phương pháp bán hàng của ông rất khác biệt so với những người môi giới còn lại: ông không hề gượng ép khách hàng mua cổ phiếu này hay cổ phiếu kia, thay vào đó, ông hỏi và lắng nghe khách hàng chia sẻ tình hình tài chính và danh mục đầu tư của mình (!) Từ đó ông biết được khẩu vị đầu tư của họ, biết họ muốn mua gì mà tư vấn cho phù hợp. Gardner như được sáng ra, ông áp dụng cách này thuần thục, và khách hàng nườm nượp tìm đến ông tư vấn.

Dù là ngôi sao của tháng, ông vẫn không hề được tăng lương, hoa hồng. Một tay người Do Thái hay đến tìm bạn gái ngồi gần ông, phát hiện ra tài năng của ông và nói: “Anh không hề thuộc về đây Gardner à. Nếu được hãy liên hệ cho tôi ở Bear Stearns nhé! Chúng tôi thích những người PSD (Poor, Smart & Desired to be Rich) như anh.” Lấy đó làm lợi thế, ông vào phòng sếp xin tăng thu nhập – một động thái nữa chúng tôi cho là rất dũng cảm (*) Ấy vậy mà sếp ông từ chối thẳng thừng, bảo ông chưa làm đủ nhiều để tăng bất cứ thứ gì cả! Nén cơn giận, ông biết rằng đây chính là điểm dừng. Ông phỏng vấn bên Bear Stearns, hóa ra tay người Do Thái đó chính là Phó tổng giám đốc phụ trách bộ phận KH cá nhân. Ông yêu cầu mức lương $5,000 mỹ kim/tháng, vị sếp mới gật đầu ngay lập tức, thậm chí bảo thêm rằng hoa hồng của ông là 50% tổng phí. Một lần nữa, Gardner được quý nhân phù trợ và leo lên nấc thang mới.

Tại Bear Stearns, do phải trả hết toàn bộ khách lại cho hãng Dean Witter, ông vẫn giữ nguyên nguyên tắc làm việc của mình: gọi cho người lạ (cold-calling) ít nhất 200 cuộc/ngày. Nhiều lần bị từ chối, thậm chí có tay còn kể hằng tá chuyện đùa về người da đen, ông không mảy may để ý đến. Thành thử, sau một thời gian, ông tiếp tục trở thành ngôi sao khi thu hút được một nhà tài phiệt dầu mỏ lớn ở Texas và một cổ đông lớn nắm 6 triệu cổ phiếu tại casino Golden Nugget ở Las Vegas. Ông tư vấn kiếm lời cho họ 30%-35% mỗi năm. Từ một gã da màu bị kỳ thị, giờ đây mọi người nể phục ông, không hiểu vì lí do gì mà ông có nhiều mối quan hệ và kiến thức tốt đến thế (!)

Đến năm 1987, khi đã 33 tuổi, nhận ra rằng phố Wall không hề để ý đến thị trường ngách của nhà đầu tư da màu (African American), ông nghỉ ra lập hãng môi giới & tư vấn đầu tư riêng tên là Gardner Rich & Associates với chỉ 10,000 USD tiền vốn và tài khoản của một ông chủ hãng bão hiểm da màu quý mến ông. Ông tự thú rằng đó là một bước đi vô cùng rủi ro, nhưng ông đã có thể xây dựng từ con số 0 rất nhiều lần, ông không sợ gì cả! Sau 1 năm kiên trì tìm kiếm khách hàng và tuyển dụng những người “PSD” tựa Bear Stearns, ông đã kiếm được 1 triệu USD đầu tiên – tự thưởng cho mình chiếc Ferrari màu đen của Michael Jordan – đánh dấu một bước ngoặt vĩ đại trong đời ông.

V. Kết luận

Cuốn sách kể về cuộc đời của ngài Chris Gardner kết thúc ở đó, đọng lại cho chúng ta nhiều bài học cảm động, động lực to lớn để thực hiện ước mơ cũng như triết lý sống sâu lắng.

Từ một đứa trẻ nghèo khó, gia đình ly tán, tưởng chừng như không có tương lai, ông đã chọn ánh sáng tích cực và lời động viên của người mẹ làm kim chỉ nam cho đời mình. Từ một kẻ chọn sai nghề mất 10 năm, bị vợ bỏ, không ai tin tưởng vào sự nghiệp, phải nuôi con một mình, sống lang thang vô gia cư ngoài công viên, sân bay, toa lét tàu điện ngầm, nhà thờ, túi không còn một xu, ông vẫn không từ bỏ ước mơ trở thành người giỏi nhất trong lĩnh vực mà ông yêu thích! Đó chính là một nghị lực sống, một thái độ kiên cường trước nghịch cảnh mà mỗi người trong chúng ta đều cần phải học hỏi nếu nó chẳng may xảy đến.

Đến nay, khi đã 65 tuổi và giàu có (ông bán hãng môi giới của mình năm 2006 với giá 60 triệu USD), ông nghỉ làm tài chánh, chuyển mục tiêu của đời mình thành “sứ giả của những ước mơ”. Ông làm diễn giả ở khắp thế giới, đi du hành suốt 200 ngày ở 50 nước mỗi năm, chia sẻ về cuộc đời của mình, thái độ trước nghịch cảnh và giá trị tình cảm gia đình như thế nào.

Cách đây một thời gian, chúng tôi cũng từng có dịp nghe ông nói trực tiếp tại Sài Gòn trong một hội thảo, ông nhắc đi nhắc lại đoạn hội thoại về ước mơ với cậu con trai mình – đoạn hội thoại mà sau này những đạo diễn Hollywood đã tâm đắc đến mức phải ghi lại từng từ một và đưa lên phim ảnh: “Con trai à. Đừng bao giờ để bất cứ ai nói rằng con không thể làm được điều gì đó. Ngay cả đó là cha! Con có một giấc mơ, con phải bảo vệ nó. Người ta thường không làm được điều gì cho chính họ, họ sẽ bảo rằng con cũng không thể làm được. Nếu con muốn đạt được một mục tiêu, hãy đi mà làm nó bằng mọi giá đi!”