Bản in của bài viết

Học trò trường huyện ngày năm ấy
Anh tuổi bằng em, lớp tuổi thơ
Những buổi học về không có nón
Đội đầu chung một lá sen tơ
Thật là một bức tranh “tình yêu tuổi học trò” đẹp đẽ, nên thơ!

Trường huyện
Học trò trường huyện ngày năm ấy
Anh tuổi bằng em lớp tuổi thơ
Những buổi học về không có nón
Đội đầu chung một lá sen tơ.
Lá sen vương vấn hương sen ngát
Ấp ủ hai ta chút nhụy hờ
Lũ bướm tưởng hoa cài mái tóc
Theo vào tận cửa mới tan mơ.
Em đi phố huyện tiêu điều lắm
Trường huyện giờ xây kiểu khác rồi
Mà đến hôm nay anh mới biết
Tình ta như chuyện bướm xưa thôi.
NGUYỄN BÍNH (1938)



Không có nón, một cơ duyên không mấy tích cực bất chợt làm xuất hiện một tình yêu sáng trong và thánh thiện. Mà có lẽ cũng chẳng cần chi đến phương tiện để vô hiệu hóa thời tiết có thể khắc nghiệt ấy. Nắng oi mưa lạnh đâu có nghĩa lý gì khi trong lòng “hai đứa” bên nhau đã có sẵn “một trời gió mát” hoặc hơi ấm lạ đang phả lên thành ngọn lửa tình nồng ấm... Chỉ tội nghiệp cho những chàng bướm si tình say hương, ngờ nghệch nhận lầm hiện thực mà đành chịu tan vỡ giấc mơ hoa:
Lá sen vương vấn hương sen ngát
Ấp ủ hai ta chút nhụy hờ
Lũ bướm tưởng hoa cài mái tóc
Theo vào tận cửa mới tan mơ.
Bướm ngày ấy đã tan mơ. Còn nhà thơ hôm nay, trở về huyện cũ trường xưa, phải ngậm ngùi nhìn cảnh vật đổi thay và bóng người bạn gái nhỏ năm nào đã biền biệt, không biết đâu tìm.
Buồn đau nhắc lại chuyện cũ, nhà thơ đối diện với hiện thực đổi thay như muốn tâm sự cùng người xưa mà cũng là nói với lòng mình:
Em đi, phố huyện tiêu điều lắm
Trường huyện giờ xây kiểu khác rồi
Mà đến hôm nay anh mới biết
Tình ta như chuyện bướm xưa thôi.
Những đổi thay ở lòng người và ngoại cảnh qua thời gian khiến nhà thơ “ngộ” ra được chân lý, thầm trách nhẹ nhàng mà chua xót.
Tinh kết từ một tứ thơ cảm động, lời lẽ dung dị trong sáng, hình ảnh gợi tả nên thơ, âm hưởng cổ kính đượm buồn, Trường huyện của Nguyễn Bính là một thi phẩm hay về nghệ thuật và đẹp về nội dung, một hoài niệm lắng sâu mà man mác về tuổi học trò, thể hiện như một bức tranh thủy mặc, với những nét chấm phá sinh động có hồn. Dựa trên bối cảnh học đường, bài thơ là một lời tâm sự thầm kín mà tác giả muốn nói thay ta về một tình yêu tuổi thơ thoảng qua trong đời, mà nay chỉ như là chuyện hoa bướm ngày xưa.