Khi bạn đang nghe nghe đĩa nhạc của 50Cent "Get Rich or Die Tryin", liệu bạn có nghĩ rằng đó cũng là đĩa nhạc thứ... 20 (hình như vậy !!!) trong sự nghiệp của 50Cent không? Có một sự khác biệt, đó là "Get Rich or Die Tryin" mới là album chính thức. Còn hơn chục CD khác đã tạo dựng nên sự nghiệp lẫy lừng của 50Cent thì lại tồn tại trong một ngành công nghiệp âm nhạc hoàn toàn khác. Đó là nơi chẳng hề có những hãng đĩa, cũng chả có những công ty tiếp thị sẵn sàng cắt cổ bạn trong những hợp đồng quảng cáo CD mới. Vậy nó ở đâu??? Câu trả lời đơn giản là nó tồn tại trên đường phố, trong túi hàng của những người bán dạo, nơi mà hàng lậu và hàng bất hợp pháp được bày bán. Chào mừng bạn đến với thế giới của MIXTAPE! Đến những nghệ sĩ lớn như P. Diddy cũng dùng mixtape như là "đài radio đường phố", và những rapper mới toe sẽ phải cố gắng làm đủ mọi cách để được xuất hiện trong cái thế giới mixtape đó, nếu như họ muốn thành danh.
50Cent đã nói về thế giới mixtape như thế này: "Nếu một hip-hoper muốn lập nghiệp, việc đầu tiên anh ta phải là chinh phục thị trường âm nhạc đường phố. Hay nói cách khác, chơi mixtape là cấp độ đầu tiên của hiphop". Không chỉ có 50Cent, những nghệ sĩ, nhà sản xuất, giám đốc điều hành những hãng đĩa hiphop đều biết rất rõ điều đó.
LL Cool J nhận định: "Mixtape tuyệt vời bởi vì âm nhạc xuất phát chính từ trái tim, ta hát những gì ta cảm nhận chứ không phải là hát cho thị hiếu. Vì vậy, nghe mixtape cũng là một cách nghe nhạc mà tôi ưa thích.". CEO của hãng Roc-A-Fella là Damon Dash nói về hiện tượng mixtape như thế này: "Mixtape giúp chúng tôi nổi tiếng, và thực hiện tiếp thị thông qua hình thức truyền miệng. Jay-Z cũng đã từng xuất hiện trên rất nhiều mixtape. Đó là cách tốt nhất để tiếp cận với những người nghe hip-hop đích thực và để nhận được sự tôn trọng. Nếu bạn là một hiphoper thật sự, bạn sẽ không phải phát hành bài hát trên radio hay quay clip trên MTV. Mà việc cần làm là thể hiện tài năng của mình trên mixtape. Vì lẽ đó mà chúng tôi luôn sử dụng mixtape như một công cụ quảng bá."
"Chúng tôi đã cố gắng để ca khúc của mình có để đến với mọi người". P. Diddy kể về những mixtape cũ của Bad Boy đã từng được phát hành vào giữa thập niên 90."Chúng tôi có mixtape rồi sau đó mới quyết định cho ra single hay album. Để được phát hành chính thức thì phải để mixtape của bạn phổ biến rộng rãi trước đã."
Vậy chính xác thì mixtape nghĩa là gì??? Theo nghĩa của những năm 70 thì mixtape là những cuộn băng cát-set bao gồm âm nhạc của nhiều nghệ sĩ được chọn lọc và phối nhạc bởi các DJ. Trước khi có những ấn phẩm hiphop, các DJ như Grandmaster Flash, Kool Herc & Afrika Bambaataa cũng đã ghi âm lại các phần trình diễn của họ rồi bán lại với giá 20$/một băng cat-set. Còn ngày nay, mixtape được phát hành ở dạng CD và chỉ với giá từ 5$-10$, nó có thể chứa bất kỳ hoặc tất cả những nội dung sau:
+ Những ca khúc "hàng độc": chưa từng phát hành hoặc những bài cũ của các rapper siêu sao và cả những nghệ sĩ chân ướt chân ráo.
+ Freestyles
+ Một album không chính thức của một nghệ sĩ nào đó.
+ Các DJ phối các bài hát khác nhau lại thành một.
+ Những gì mà các nghệ sĩ muốn bộc bạch về những vấn đề ảnh hưởng đến bản thân họ hoặc đến cộng đồng hip-hop.
+ DJ chơi các bài hát thịnh hành ở tốc độ thấp hơn bình thường, quá trình này gọi là "Screwed Up", rất phổ biến ở miền Nam nước Mỹ. Được phát minh bởi DJ huyền thoại Screw ở Houston (đã qua đời). Ngày nay thì các DJ còn thêm tiếng "scratch" & "cut" vào các bản phối. Giờ đây thì quá trình này đã được gọi là "Screwed Up and Chopped."
Tất cả những điều kể trên không hề liên quan tí gì đến bất kỳ một hãng đĩa thương mại nào.
Mixtape giờ đây không chỉ là tuyển tập những ca khúc chưa được phát hành hoặc những ca khúc ít tiếng tăm. Giờ đây, nó đã trở thành như một ấn phẩm âm nhạc quan trọng thu hút sự yêu thích của đông đảo người hâm mộ. Chúng ta sẽ phải cảm ơn những fan hip-hop cuồng nhiệt, những người đầu tiên được thưởng thức các ca khúc ấy, sau đó ghi âm lại và chia sẻ cho cộng đồng. Chẳng hạn như trên mixtape Max Payne 2 của DJ Whoo Kid, có ca khúc "The Realest" có phần ghi âm chưa bao giờ được nghe đến của Notorious B.I.G (ghi âm trước khi BIG tham gia Bad Boy) kết hợp với đoạn điệp khúc của 50Cent. Còn ca khúc "It's All About the Benjamins" thì nhiều năm trước, DJ Clue đã cho ra bản gốc của bài hát mà chỉ có Puff Daddy và The LOX.
"Rất ấn tượng khi lần đầu tiên tôi nghe những mixtape của DJ Clue mà ở Atlanta quê tôi thì mixtape không có thịnh hành lắm đâu. Mase, Cam'ron, the LOX & DMX đều đã từng có mặt trên mixtape. Trước khi họ kí hợp đồng thì họ đã trở thành các siêu sao nhạc rap. Còn mixtape thì như là một làn sóng âm nhạc thời đại mới. Các DJ có giác quan rất tốt khi họ nhận định rằng một bài hát nào đó có HOT hay là không." Jermaine Dupri đã nói về mixtape như vậy, còn Snoop Dogg thì sao? "Ở West Coast thậm chí còn chẳng có nữa là". Snoop phàn nàn về "trò chơi" mixtape ở quê nhà anh."Ở West Coast cũng có nhiều người muốn dựa vào mixtape để phất lên nhưng chẳng ai có được thành công như ở East Coast. Khi bài hát trở thành hit trên mixtape, bằng cách nào đó nó len lỏi vào các vũ trường, rồi lại như thế nào đó nó xuất hiện trên radio. Tôi đã thử làm như vậy với ca khúc Pimp Slapp. Tôi đã cho nó xuất hiện trong các mixtape ở East Coast và nó xuất hiện khắp mọi nơi, rồi tôi thử làm tiếp với bài Lollipop và nó cũng ở khắp nơi. Tôi mới ồ lên và nhận ra đây là một cách hay và tôi nghĩ là cần phải chia sẻ kinh nghiệm này với các rapper đồng hương WestCoast."
Trong khi các nghệ sĩ West Coast chỉ thích bán trực tiếp album ra thị trường, thì vùng Atlanta lại thịnh các mixtape nhạc nhảy, còn những vùng khác của nước Mỹ thì mixtape đang trở thành một thứ mô-đen (model). DJ Mike Love nổi danh với mixtape ở Chicago, trong khi đó, hàng xóm vùng Midwest của anh là nhóm rap St. Lunatics đang dự định cho ra mixtape riêng để khuếch trương tên tuổi của họ. Lúc này, Lil' Wayne nhóm mới của anh, the Sqad, đang làm "chủ xị" ở New Orleans.Ấy là chưa kể một lượng lớn các DJ phát hành mixtape trên Internet. Có vẻ như cơn sốt mixtape sẽ chỉ còn phải chinh phục những bang còn lại của Mỹ quốc mà thôi.
Nhưng ngay bây giờ, mixtape vẫn thịnh hành nhất tại nơi nó khai sinh - đường phố New York - nơi bán dạo, chợ đen, chẳng ai phải nộp thuế kinh doanh, âm thanh trên mixtape thì rạo rạo nghe phát ớn, mixtape nằm lẫn lộn giữa những album bán chạy hiện nay. Và trong trận đấu giữa mixtape và 'album hợp pháp', phần thắng thuộc về mixtape đang tăng lên rất nhiều.
Chúng ta hãy gặp Ra-Lou, một người bán dạo những CD trái phép trên đại lộ Jamaica ở quận Queens, NY. Cũng cần nói thêm rằng đại lộ Jamaica là con đường mà bán dạo đã xuất hiện từ khá lâu. Anh nói: "Mixtape bán còn chạy hơn CD thường, tụi nhóc ghiền nó lắm. Nếu có một mixtape đỉnh đỉnh của 50Cent hay KaySlay thì nó sẽ bán hết veo. Tôi vẫn còn bán mixtape cũ đã xuất hiện hồi năm ngoái. Nhưng có mấy mixtape, như là Blueprint2 của Jay-Z, nó chỉ bán chạy trong ít tuần rồi 'chết ngắt' luôn!".
Tại thời điểm mà ngành công nghiệp âm nhạc "thật sự hợp pháp" đang sụt giảm, doanh thu giảm 8,7% kể từ năm 2001, thì "ngành công nghiệp mixtape" lại đang phất lên như diều gặp gió.Một lí do rất đơn giản: Mixtape rẻ hơn CD thường rất nhiều, thậm chí còn rẻ hơn cả những CD second-hand. Và người hâm mộ biết rằng khi họ nghe một đĩa mixtape, thì chắc chắn là hầu hết các ca khúc trong đó sẽ có một tương lại sáng lạn, khả năng trở thành HIT rất cao. Chẳng hạn như album It Ain't Safe No More của Busta Rhymes chẳng hề có mixtape, chỉ có một vài ca khúc hay mới được xuất hiện trên mixtape.
Âm nhạc trên mixtape không chỉ có vậy, mà nó còn là một thứ âm nhạc trung thực và không hề có sự thỏa hiệp nào.
"Nhạc trên mixtape giống như là tôi đang nói chuyện với hàng xóm vậy." 50Cent nói ."Làm album thì khác hoàn toàn so với làm mixtape", rapper Fabolous nói thêm. Anh cũng là người bắt đầu gầy dựng sự nghiệp của mình từ những mixtape của DJ Clue. "Có những điều mà tôi không thể nói trong album, tôi phải cố gắng để cho ca từ phù hợp với trẻ em, vì vậy tôi phải kiểm soát mình đang hát cái gì. Tôi không quá tô vẽ lời lẽ, mà chỉ muốn làm sao để ca từ không quá cộc cằn và thô tục. Nhưng tôi có thể cho ra mixtape và nói bất cứ điều gì mình nghĩ."
Với cái phần ruột thẳng thừng như vậy, thì phần vỏ cũng tương xứng. 50Cent nói "Có những hình ảnh mà hãng đĩa lớn không cho phép đưa lên bìa vì nó không thể chấp nhận được cho việc tiếp thị. Chẳng hạn như là họ không cho phép vác súng ống lên bìa đĩa kể từ vụ việc rắc rồi từ 2 CD Criminal Minded & By All Means Necessary của nhóm Boogie Down Production". Nhưng trong mixtape, ấn phẩm trên đường phố thì tôi có thể sử dụng những hình ảnh gai góc hơn, dễ bị phản ứng hơn. Do đó tôi có cơ hội thể hiện chính mình theo một cách hoàn toàn khác."
Nhạc thì tuyệt vời, tiếp thị theo kiểu chiến tranh du kích - vậy thì các hãng đĩa đâu rồi? Khi một ông chủ hãng đĩa để mắt đến một mixtape có những ca khúc thuộc quyền sở hữu của công ty thì hẳn ông ta sẽ phải nhíu mày rồi. Nhưng đó là chuyện ngày xưa, còn bây giờ, thì bạn sẽ có cả hàng tá hãng đĩa hỗ trợ nghệ sĩ của mình xuất hiện trên mixtape. Bởi vì, các công ty này đã xem mixtape & thị trường đường phố như một bánh răng không thể thiếu trong guồng máy tiếp thị & quảng bá của họ.
P.Diddy nhận xét: "Tôi không cho rằng đó là xu hướng của mọi người, nhưng nó sẽ là xu hướng cho những nghệ sĩ mới muốn tạo sự đột phá. Các hãng đĩa bây giờ thậm chí còn chẳng nhiệt tình gì trong việc giới thiệu nghệ sĩ mới. Bao lâu rồi chẳng thấy có gương mặt mới nào ngoài những người tôi biết cả. Với 50Cent thì mixtape đã giúp anh ấy vì anh ấy đã có nhiều mixtape phổ biến."
"Dùng mixtape là cách quảng cáo ca sĩ mới tốt hơn và rẻ hơn". DJ Whoo Kid giải thích "Trong một mixtape, nếu bạn đang nghe Nas hay Jay-Z và bài kế tiếp của một ca sĩ mới thì bạn cũng nghe nó luôn. Hãng đĩa biết vậy nên họ luôn nhờ tôi, KaySlay & Clue giới thiệu gương mặt mới. Và chi phí rẻ tới mức họ không buồn trả tiền cho tôi nữa. Bình thường, tôi tính 5 Gs cho một bài trên mixtape của tôi. Nhưng các hãng đĩa thì lại muốn ưu đãi, nên họ trao cho tôi những bản freestyle của NAS và tôi sẽ cho nghệ sĩ mới của họ vào mixtape của mình."
Mixtape đóng một vai trò quan trọng trong sự nghiệp của các rapper. Nhờ mixtape mà LOX, Fabolous & Cam'ron đã có những đĩa bạch kim, đĩa vàng, và có một lượng fan trung thành sẵn sàng tậu về các ca khúc của họ trên mixtape. Ngay từ năm 95, Jadakiss của nhóm The LOX, Styles & Sheek đã có một vị trí chắc chắn trên thị trường mixtape hơn bất kỳ một MC hay nhóm rap nào. Khi làn sóng radio trở thành chướng ngại cho sự nghiệp của họ thì mixtape lại như là một đài radio của riêng the LOX với những ca khúc underground-rap kinh điển như "N---as Done Started Something", "You'll See." Năng lực tiếp thị của mixtape mạnh đến nỗi nó đảm bảo rằng sẽ có ít nhất là một đĩa vàng cho các đĩa thương mại của the LOX. Không chỉ có the LOX thôi đâu nhé, mà những diva của dòng nhạc chính thống như Mariah Carey, Alicia Keys, Mya, Jennifer Lopez cũng thay phiên nhau xuất hiện trên mixtape.
Rapper Fabolous vốn nổi tiếng là người hay hát cùng với các nữ ca sĩ. Nhưng cộng tác với DJ Clue trên mixtape mới là con đường dẫn đến sự thành công. Trước khi ký hợp đồng với hãng Elektra thông qua thương hiệu Desert Storm của DJ Clue. Fabolous đã từng nổi tiếng với nhiều mixtape. Cô bạn đồng nghiệp cùng hãng là Lil'Mo, sau khi nghe mixtape của Fabolous đã ngay lập tức mời anh hát trong single siêu hit của cô "Superwoman Part 2". Tiếng tăm trên mixtape đã tạo nên album doanh thu hơn 1 triệu bản và đạt đĩa bạch kim cho CD thương mại đầu tiên của Fab là Ghetto Fabolous.
Cam'ron - rapper vốn nổi tiếng trên mixtape của DJ Clue - cũng đã có hợp đồng solo với hãng Roc-A-Fella, và lập nhóm riêng Diplomats với Juelez Santana & Jimmy Jones tạo nên những mixtape cháy chợ.Camron thuật lại: "Đã có thời gian chẳng ai muốn ký hợp đồng với chúng tôi. Nhưng sau khi phát hành mixtape Volume One, người nghe thích như ******. Rồi các hãng đĩa í ới gọi chúng tôi thương thảo hợp đồng. Bạn chả cần hãng đĩa hỗ trợ, chả cần tiếp thị, chỉ cần cho nó ra ngoài đường phố, thị trường đó sẽ quyết định." Và ngoài sự nghiệp ca hát, Cam'ron đã xây dựng hẳn 1 hãng riêng mang tên Diplomats Records.
Nhưng 50Cent mới là ví dụ thuyết phục nhất về một nghệ sĩ đã từng chinh phục thị trường mixtape trước khi đạt được thành công thương mại. Thông quan những mixtape, người nghe đã hoàn toàn bị chinh phục dưới ngọn cờ G-Unit của 50Cent. Trong tuần đầu tiên, Get Rich or Die Tryin' đã bán đến khoảng 872000 bản chỉ trong vòng chưa đến 1 tuần. Dù cho 50Cent không biết rằng anh ấy có thể đạt đến con số cao như vậy, nhưng anh ấy sẽ không nghi ngờ gì về việc mixtape đã tạo ra thành công cho anh.
50Cent giải thích: "Khi có một nghệ sĩ mới do hãng đĩa giới thiệu, tất cả những gì bạn nghe về họ (trước khi mua album của họ) là đĩa đơn đầu tay mà họ quyết định phát hành. Có nhiều nghệ sĩ chỉ có 1 hay 2 đĩa đơn hay trước khi cho ra album sẽ khiến người ta không mua album ngay lập tức. Người sẽ chờ xem anh có thực sự biểu diễn có chất lượng không. Nhưng khi đó thì doanh số đã sụt giảm rồi. Nhạc rap thay đổi rất nhanh chóng, và việc quyết định sẽ làm gì với album này sẽ là một quyết định muộn màng. Tôi nghĩ mình cần phải tận dụng cơ hội, và tự mình mang âm nhạc ra đường phố."
Một người đã nghe mixtape của 50Cent là EMINEM.
"Tôi nghe về 50 từ 3-4 năm trước." Eminem nói, và Dre bổ sung: "Chuyện hợp tác với 50 và tôi bắt đầu khi Eminem gọi cho tôi và hỏi có muốn cùng hợp tác với anh ấy để phát hành album của 50 hay không? Tôi đã nói ngay: Ừ, thì làm."
Trong khi đó, những ngôi sao bạch kim như Busta Rhymes, St Lunatics sẽ tiếp tục phát hành mixtape để giữ cho tên tuổi của họ không bị lụi tàn. Hãng đĩa có thể giúp họ có những bài báo nói tốt, radio và video có thể góp phần cho tên tuổi họ, nhưng chẳng có gì giúp bạn đột phá như phản ứng tích cực của thị trường đường phố, và để làm vậy, thì cần phải xuất hiện trên mixtape!
Nhưng bằng cách nào mixtape có thể lan tràn trên đường phố như vậy??? Trong khi nó chẳng thể nào ở trên giá đĩa của Amazon, Wal-Mart, FYE hay Virgin Stores??? Đây là một nội dung tế nhị mà họ ngại trả lời.
"Tôi không biết rằng phân phối mixtape là bất hợp pháp". DJ Clue thổ lộ với một nụ cười tâm ngẩm tầm ngầm. "Tôi không phân phối nó, tôi chỉ làm mixtape, rồi quảng cáo miệng cho mấy thằng bạn ghiền hiphop là vận động viên NBA, rồi nó lan ra đến mấy tiệm nhỏ, rồi mấy cửa hàng băng đĩa rồi mấy shop áo quần."
Trong khi Kay Slay & Whoo Kid nói rằng họ cũng góp phần trong việc đưa mixtape của mình tiếp cận nhanh hơn, nhưng họ thề rằng mình chả kiếm được đồng lời nào. Slay - người được xem là vua mixtape hiện nay - nhấn mạnh : "Mixtape của tôi chỉ dành để cổ động thôi."
DJ Big Mike lại nói:"Một bài học từ trò chơi này là những kẻ đầu nậu đĩa lậu không khác gì quái vật." Tôi nhận cuộc gọi từ khắp nơi Antigua, Ireland, Canada, L.A., Mexico, từ bất cứ nơi nào mà mixtape của tôi đặt chân đến. Nó thực sự lan tràn như ma túy. Âm nhạc là toàn cầu, không chỉ ở New York.
Còn Whoo Kid thì gởi miễn phí những bản mixtape của mình đến nhiều nơi trên thế giới. Ngoài ra, anh còn tiết lộ: "Tôi mang mixtape đến một tay đầu nậu, rồi thì phần việc còn lại của anh ta là phát tán nó ra đường phố. Một đầu nậu có khoảng 300 kẻ bán dạo. Họ biết nhau và đều có máy di động, nhưng không chỉ từng đó, mà còn nhiều người bình thường khác nữa. Việc chính của tôi là làm cho đĩa mixtape của mình bị bán lậu. Còn tôi thì kiếm tiền từ những công ty quảng cáo nhờ thuê tôi quảng bá trên mixtape cho họ. Nghe có vẻ ****** rồ, nhưng các công ty bắt đầu nhận ra rằng người ta sẽ mua mixtape nhiều hơn cả mua cd thường".
Whoo Kid tiếp tục: "Không ai có thể làm giàu từ mixtape vì nó là kinh doanh bất hợp pháp. Mixtape là một công cụ quảng cáo và kiếm tiền từ những thứ liên quan đến hip-hop. Trò chơi mixtape đã mở ra nhiều cánh cửa cho tôi. Tôi đã mở công ty tiếp thị, lập website quảng cáo hiphop, công ty sản xuất DVD, nhận show diễn. Tôi thậm chí còn không thể ngừng lại công việc của mình".
Các DJ nói vậy, còn lời cửa miệng của mọi người thì sao? Các DJ bán mixtape cho cửa hành từ 3-6$ đĩa rồi các tiệm nâng giá lên 10$. Hoặc họ có thể bán cho những "đầu nậu" để nâng cao số lượng mixtape ra thị trường. Các đầu nậu có thể mua mixtape từ các tiệm nói trên rồi về sao chép lại, bán cho những người bán dạo với giá từ 1.5$-3$ tùy thuộc mixtape đó đỉnh hay không.
Bên cạnh đó, Mixtape còn xuất hiện hình thức DVD mixtape, tạp chí mixtape, các đĩa mixtape được thiết kế chỉn chu như cd thường.
Dù cho mixtape được thay đổi như thế nào, miễn là chúng đáp ứng được nhu cầu và các hãng đĩa không thể nào sờ đến gáy thì mixtape vẫn phát triển.Nhiều người tỏ ý quan ngại rằng, nếu không cẩn thận, mixtape có thể là công cụ để tuyên truyền chính trị của các đảng phái và do đó nó làm mất đi tính thuần khiết của mixtape.Jermaine Dupri cảnh báo: "Một khi các công ty liên quan vào mixtape, thì nó sẽ không còn là mixtape đúng nghĩa nữa. Họ cần trách xa mixtape và hãy để các DJ làm điều họ muốn - đó là giới thiệu những nghệ sĩ, bài hát mới.". Nhưng với sự thành công bạc triệu của 50Cent, thì liệu các DJ có mãi cưỡng lại sự cám dỗ của việc kết hợp kinh doanh thu lợi với các hãng đĩa hay không?
5 Mixtape quan trọng của thế giới hip-hop
+ DJ: Tony Touch với Mixtape Power Cypha
+ DJ: Clue với Mixtape The Professional , The Professional 2
+ DJ: Sway and Tech and DJ Revolution với Mixtape This or That
+ DJ: Kay Slay với mixtape Streetsweepers
+ DJ: Whoo Kid với mixtape Max Payne 2
Sưu tầm
VnVista I-Shine
© http://vnvista.com