Bản in của bài viết

1. 12 giờ trưa và những miếng thơm nướng

Bước ra khỏi máy bay. Thiên nhiên chào đón đứa cháu về thăm quê bằng một trận gió Lào bỏng rát. Trời Phú Bài trong vắt, không một gợn mây, chỉ có cát, thông, nắng như đổ lửa. Thân mình trẻ trung là thế, vậy mà cũng muốn quắt queo đi...

Cái giọng Huế lai trọ trẹ sau lưng cùng với một bàn tay ai đó giật giật gấu áo "O nì, mua cho con miếng thơm núi nghen", hai bé gái chừng mười lăm mười sáu tuổi, đen đúa... bên hông mỗi em nặng trĩu một thúng thơm đã cắt lát. "Tau tới trước, reng mi tài lanh...", thôi thì mua cho cả hai. "Hai em ở mô? Giọng ni đâu hẳn là giọng Huế hè...?" - "Con ở Lăng Cô, còn con tê ở Nam Ô". Hai địa phương chỉ cách nhau 22 cây số đường đèo, mang hai âm ngữ khác nhau nhưng vẫn là giọng Việt. Suốt dọc 2000 cây số từ Bắc chí Nam vẫn rặt một giọng Việt dù nói theo âm ngữ địa phương nào. Người Việt nghe được giọng Việt và hiểu được nhau trên từng ấy độ dài địa lý. Có phải đây là một trong những nhân tố hàng đầu để một dân tộc tồn tại được qua bao đấu tranh gian khó? Có phải đây là một điểm son văn hoá của 4000 năm văn hiến mà trong đó, 3000 năm đã là lịch sử của huyền thoại?

Cái đất một thời là kinh đô bây chừ ra sao? Ôi chao là nghèo, là khổ! Chiếc xe Hương Giang đậu bên cạnh một gia đình rách bươm đang lúi cúi nuốt vội bữa cơm trưa: một rá cơm rạo bốc mùi thum thủm và một tô nước ruốc đỏ lòm những ớt... leo lên xe mà thấy tội lỗi đến thắt lòng.


2. Du lịch nhà vườn và... hôn môi xa!

Đi gần hết đường Vạn Xuân, tới An Ninh Hạ, xa xa tê là bến đò Kẻ Vạn, rẽ trái là về tới nhà...

Nhà! Ôi cái nhà vườn Huế, cái nhà từ đường, cái vẻ quyến rũ trầm lặng. "Cái ni mới là nhà con chứ chẳng phải cái ở Sài Gòn mô". Chục thước hàng rào chè tàu quanh co, cắt tỉa đẹp mắt bao quanh ngôi nhà ba gian hai chái. Trong vườn trồng xen lẫn vài loại cây ăn trái, chục gốc Thanh Trà... rồi bể cạn, non bộ, bình phong... chẳng nên thơ như người ta mô tả nhưng cái vẻ hoang dại của nó làm nên một cái gì đó rất quê hương. Cả một cấu trúc xà nhà bằng gỗ xưa, kèo cột chạm trổ công phu, lợp ngói âm dương trên cao, hoành phi, đối, liễn ngang dọc... Đây là nhà.

Việc trước tiên của cháu cố tổ khi về tới nhà từ đường là thắp hương bàn thờ gia tộc. Vén tấm trướng che gian thờ lên thấy bài vị còn nhiều gấp 3 lần số tuổi. Giọng ngừơi cô già trân trọng: Đây ôn chú mới mất mười năm! Chỉ mất mười năm? Nhưng mười năm là quá nhiều với cái tuổi mười tám o ạ... Bao thế hệ tiền nhân vẫn dõi theo con cháu trong một gian nhà?

Gian thờ chính chỉ độc một bộ phản cũ kỹ - À... ở Huế gọi là bộ ngựa - dày 15 phân, rộng có đến 4 thước vuông. Ngã lưng lên để hưởng thêm cái cảm giác mát lạnh rồi giật bắn người ngồi dậy liền trong cái giọng đều đều và trân trọng của ngừơi cô: "Ông chú cũng như ông bà, qua đời trên bộ ngựa nớ..." Nghe mà nổi da gà, khủng khiếp!... "Cha, ngâm lũ bốn ngày đêm, hắn trôi lung tung, phang vô cột tường muốn sụm luôn. Mà không có hắn thì nhà từ đường còn cái chi mà nói. Cái con ni cũng dát gan!" Ngồi trên cái phản đã chứng kiến bao sự ra đi... Nghĩ gì về dòng máu?

Có phải đây là điều mà những nhà nghiên cứu xã hội học vẫn gọi là Văn hoá từ đường Huế không? Hỏi người chú đang trông coi nhà từ đường sao không đăng ký điểm du lịch vườn, chỉ nhận được một cái thở hắt "Sáng mai mi biết liền." Qua một giấc ngủ dài trong tiếng chuông và hương trầm, mình được đánh thức bởi những âm thanh chói chang sát bên tai... Hôn môi xa, hôn môi xa... ngúuuuuuuuut ngàn. Răng mà mở cát xét lớn rứa mệ? "Có ai mô, hai cái quán cà phê cô kê chi đó ngoài bến á. Hắn cứ loa ra rã vô đây, kêu trời không thấu. Góp ý phê bình cả chục bận rồi cũng y như rứa!". Mình đi ra vườn trong tiếng chim vỗ cánh dáo dác bay đi... Sao nghe như mất mát điều gì.


3. Đi mô mình cũng nhớ mình...
Nhớ sông Hương nước biếc, nhớ non Bình trắng trong...

Người ta bảo đi thuyền trên sông Hương phải chọn đêm có trăng thì mới thấm hết hương vị nồng say của đất Huế. Thế nhưng không phải ai đến Huế cũng đúng vào những đêm trăng vành vạnh, ảo huyền như giấc mộng thần tiên của thi sĩ họ Hàn. Mà nếu không được tắm mình trong trăng thì người ta có thấy được những gì mình thấy không?

Phố thuyền băt đầu từ Đập Đá, ngược dòng về phía Vạn Xuân. Đêm Vu Lan, bầu trời đen thẳm đầy những sao. Huế lặng thinh trong tiếng rì rào của dòng sông huyền ảo. Sóng vỗ cồn Gia Viễn, Hương Giang e lệ nép mình vào núi Ngọc Trần, qua các ruộng vườn phì nhiêu mằn mặn mùi muối trong cái hạn khôn cùng của đất trời. Thiếu mưa, nước mặn lấn sâu vào lòng sông như những vết thương, đất bùn từ Trường Sơn đổ về loang ra thành từng vũng máu... Vì thế mà mình chỉ ngắm sông Hương buổi tối, khi màn đêm có thể che đi cuộc tấn công của đô thị.

"Sông hương buổi tối đẹp quá bố hè"... "Bây chừ có đèn, có thuyền mi mới thấy đẹp. Thời thằng Pháp nó tối om om, ra bãi không khéo mi lọt xuống sông, thấy cái khỉ khô chi mà đẹp". Chợt nhớ Huế một thời máu lửa, cái đất Thần Kinh gan góc và kiên trường bây chừ trở thành nơi dừng chân của những con người yêu cố đô, yêu thiên nhiên và yêu ca Huế.

Chiều chiều trước bến Vân Lâu
Ai ngồi ai câu, ai sầu, ai thảm
Ai thương, ai nhớ, ai đợi ai chờ
Ai đưa câu mái đẩy, nặng tình non mà... nước non

Ca Huế không thể sống trên sân khấu, không dìu dặt giữa ánh mặt trời nóng gắt, cũng không thể làm nồng ấm lòng người giữa không gian quá rộng. Ca Huế là một trò chơi giải trí tao nhã của giới quý tộc cung đình xưa. Vì vậy, nó chỉ có thể sống và sống mãi cùng những đêm sông Hương êm ả.

Đêm sông Hương... người ta thả hoa đăng để được nhập vai vào những nhân vật cổ tích, để lại một phút làm thi vị cho chính mình. Mỗi chiếc thuyền du lịch lướt qua, để lại những ánh lửa nhấp nháy trôi dài, dập dềnh giữa dòng sông phẳng lặng. Mà trên sông Hương bây giờ, dù đêm trăng hay không trăng, thuyền rồng vẫn dập dìu qua lại trong tiếng ca trù và trong cái ngáp dài của những con người hiện đại mê teenpop.


4. Lại nói về ca Huế kèm theo cục Alô

Nhà thơ Võ Quê phân trần: "Buổi tối hầu hết nghệ sĩ ca Huế đều rất bạn, thôi thì nghe ca Huế buổi chiều cũng được hỉ?" Mặc dù không phải nói với mình nhưng nghe các bậc lão làng nói chuyện với nhau, lòng cũng vui rộn ràng. Bố nói, chỉ mười năm trước đây thôi phần lớn nghệ sĩ ca Huế của đất Thần Kinh còn lọc cọc xe đạp, bây giờ thấp nhất cũng Citi. Lại thấy bố tay bắt mặt mừng với Thanh Tâm, ngừơi nghệ sĩ ca Huế kỳ cựu, danh tiếng... "Ra dịp ni thì làm răng ta đi chơi với được? Thôi, nghe ca Huế trừ hỉ?" Người nghệ sĩ chỉ có tơ lòng để đãi bạn cũ. Xuống bến đò ngay trước hội văn nghệ Thừa Thiên Huế… Năm bảy đứa trẻ đang tắm sông, thấy khách đang xuống bến vội vàng leo lên bờ, nhảy ùm lại xuống cho nước văng tung toé trong tiếng cười khanh khách… "Nì, du khách tới Huế mà răng người Huế mình bất lịch sự rứa hè!". Tội nghiệp bọn nhỏ riu ríu lên bờ đứng khúm núm như muốn nói xin lỗi.

Khoang đò rộng chưa tới hai thước, dài chừng bốn thước. Ban nhạc và ca sĩ ngồi một đầu khoang, một phụ nữ yêu cầu được vinh dự ngồi sát ngay Thanh Tâm - nghe đâu giới thiệu là Việt Kiều. Thuyền thả neo giữa sông, lòng lâng theo mây nước bồng bềnh. Và trong khi điệu cổ bản đang reo vui những lời ca đón khách, người vinh dự móc điện thoại di động ra. "Alô, tau đang nghe ca Huế trên đò, không có nhận điện thoại di động nghe không, không giải quyết chi hết nghe không?". Cứ vậy gọi đến bốn năm lần. Gió sông bỗng lặng tờ. Những cánh diều Huế nhìn xa như bất động trên nền trời chập choạng tối… Lại giọng nói của người khách Việt Kiều: "Nì, mi đưa tau xấp mười ngàn để tau thưởng chứ không phải xấp năm chục mô, con khỉ!". Bất giác mình đưa tay lên vuốt mái tóc còn ẩm nước sông Hương do mấy đứa bé làm bắn lên. Những giọt nước sông Hương dịu mát. Không có ai lớn tiếng, chỉ có tiếng phách trong tay người nghệ sĩ trở nên gắt gỏng hơn. Khi đò trở lại bến, lẫn trong tiếng neo rơi xuống nước, nghe vang một câu nói bâng quơ: "Gặp tui là tui đôi (vất) xuống sông."


5. Những vì sao cô đơn

Cầu Tràng Tiền hoa lệ soi mình xuống sông Hương. Cứ mỗi tối thứ ba, năm, bảy và Chủ Nhật, Huế lại trở nên khác đi với hàng loạt dãy đèn đủ sắc. Đứng ở chân cầu có thể trông thấy được Thành Nội, thấy Kỳ Đài lấp lánh trong đêm. Nhưng đó là Huế sôi nổi và rộn ràng. Khi những ánh hào quang tắt đi và những cuộc chơi đã tàn, Huế trở lại đúng với bản chất của nó. Đi trên bờ sông thấy cây cỏ tối om om, Hương giang cũng tối om... tối như những con đường và những con người đang nhìn ngắm chúng. Chỉ có một thứ duy nhất đủ tinh khiết để toả sáng và níu giữ lòng người...

Bây giờ ở Sài gòn, lại bị cuốn theo những cái gió bụi của thành phố phồn hoa... đêm nay một mình, bất chợt nhớ tới bầu trời đầy sao của Huế.

"Ngày hay đêm?", người ta thích cuộc sống nào hơn. Sống trong ánh sáng mặt trời với những bận rộn tất bật của cuộc sống, hay sống trong bóng đêm lạnh lẽo với những ngôi sao lấp lánh?

Nhiều người sợ ban đêm. Vì lúc đó, cái bản thân yếu đuối và mệt mỏi với đời lại hiện ra, cuốn lấy những suy nghĩ và những cảm xúc, đẩy con người ta tới gần những nỗi đau mà họ cố che giấu.

Nhưng ban đêm, lại là lúc thích hợp nhất để ta có thể tìm thấy chính mình, tìm lại con người đã bị cái tất bật ban ngày vùi lấp... Có thể con người đó hạnh phúc, mãn nguyện với những ước mơ con. cũng có thể đó là con người đớn đau quằn quại với những vết thương lòng cứ rỉ máu không bao giờ dứt, dù nó vui sướng hay đau buồn, nó mới là mình..

Hãy cứ để những vì sao dẫn lối...

Người ta nói, mỗi người là một ngôi sao trên bầu trời.. ai cũng sẽ thấy một niềm hạnh phúc mát mẻ, trong trẻo như sương mai khi đứng trước một bầu trời đầy sao, bên cạnh ngôi sao của bạn là ngôi sao của tôi, bên cạnh ngôi sao của chúng ta là ngôi sao của gia đình, bè bạn.

Lại nhớ trời đêm Huế. Chỉ có sao và trăng - trọn vẹn tình yêu thương và dòng máu... Huế đêm không sôi động phù hoa, không có những hàng quán xa xỉ, không có những dòng chảy của cuộc đời và vì thế... không cả nỗi cô đơn. Hôm nay nhìn lên trời chỉ thấy một ngôi sao, ngậm ngùi đến cay lòng. Ừ thì cuộc sống thành thị, mấy ai thấy được bầu trời đầy sao bao giờ.