TÌM HIỂU VỀ VĂN HÓA K'TU

NGUỒN GỐC LOÀI NGƯỜI THEO TRUYỀN THUYẾT DÂN TỘC K'TU (KA TU)

Ngày xửa ngày xưa nếu lấy lá rừng mà tính, lấy sao trời mà đếm cũng không hết ngày hết tháng. Thuở ấy trên rừng núi, dưới đồng bằng đâu đâu cũng có người ở. Người không ngoan nên giữ quyền cai quản tất cả rừng núi, sông suối và muôn thú. Từ con cọp trong rừng sâu, con chim bay trên trời, đến con cá bơi dưới nước, con nào cũng sợ người. Loài người sống cùng chung tiếng nói và làm ăn lương thiện với nhau, nhà cửa của ai cũng to, cao và đẹp, nhiều như mấm, như măng trong rừng.
Bỗng, một hôm từ trên đỉnh núi phía Tây, có một ngọn lửa phun ngược lên trời. Ngọn lửa kéo theo một mạch nước đỏ ngầu gầm rên như thác đổ. Hầu hết nhà cửa, cây cối bị thiêu huỷ, muôn thú bị chết chóc, còn loài người, kẻ bị đốt cháy, kẻ bị dòng nước luộc chín hay nhấn chím. Đó là nạn Mrngi (nạn hồng thủy khủng khiếp).
Sau nạn Mrngi mặt đất chỉ còn sót lại một vài giống thú biết bay như chim muôn, biết bơi như cua, cá... Còn loài người, duy chỉ có một cô gái, hôm đó, đi vào rừng chơi, nhờ trèo lên ngọn cây trên đỉnh núi cao mà thoát được.
Từ trên cây cao, cô gái nhìn khắp làng bảng, ruộng đồng không thấy bóng người, vô cùng sợ hãi, cô gái sống lang thang hết rừng này đồi nọ, đói thì tìm quả cây sót lại mà ăn, khát thì vụm nước mà uống. Sau một thời gian, cô gái bỗng mang thai và sinh được hai đứa con: một trai, một gái. Hai đứa trẻ lông lá đầy người.
Ngày qua tháng lại, hai đứa bé đã lớn. Một bữa người con trai vào rừng lượm trái cây, chẳng may mắc phải bẫy của sóc. Sóc ra thăm bẫy thì có thú, liền chạy đi loan báo khắp rừng. Những loài còn sót lại thì chạy đến xem rất đông. Chúng thấy "con vật lạ" nằm im tưởng "con vật" đã chết bèn hè nhau tháo bẫy. Thấy vậy, chú chuột tinh quái bảo:
- Đừng tháo, lỡ nó chạy mất.
Chuột chưa dứt lời, đám thú đã nhao nhao khoe cách bắt "con thú" nếu nó bỏ chạy: Con thì giơ chiếc còng nhọn, con thì giơ chiếc rựa dài, con khác lại cậy có nỏ, có tên...Khoe khoang chán, bấy giờ, đám thú mới để ý kỹ thấy "con vật" có nhiều lông quá, nó xúm nhau vào nhổ chỉ trừ lông ở đầu, ở nách, ở mắt...Nhổ xong, chúng quay lại hỏi nhau xem "con vật" kỳ lạ này là con gì, nhưng không có con nào biết. Đột nhiên sóc kêu lên:
- Ông ốc (loài sống sau nạn Mrngi) đâu, chỉ có ông ốc mới biết được.
Đám thú quay đi tìm ông ốc, nhưng tìm mãi vẫn không thấy. Chúng liền chạy ra suối. Quả nhiên, chúng thấy ông ốc đang bò bên bờ suối. Theo lời của ông, đám thú phải chặt cây lồ ô, đổ nước vào để ông đến. Ông ốc thoàng nhìn thấy "con vật" mắt bẫy thì sợ quá kêu lên: "Manưch" (loài người) rồi bỏ chạy. Đám thú từ lâu đã nghe ông ốc kể về loài Manưch, nay gặp, chúng đâm hoảng sợ, bỏ chạy tán loạn, để lại cả đòng, rựa, nỏ...
Chàng trai thấy đám thú bỏ chạy thì bò dậy. Chàng không quên đem theo bẫy, nỏ...Nhờ có rựa chặt cây, bẫy nỏ săn thú nên họ có nhà cửa, có nương rẫy, đời sống của họ ngày càng khấm khá hơn. Khi bà mẹ qua đời, hai anh em đã khôn lớn. Vì không có ai nên hai anh em đành phải lấy nhau. Họ đẻ ra con, con sinh ra cháu, con cháu của họ ngày một đông đúc.
Ở trên rừng chất quá, họ bèn kéo nhau về đồng bằng ở. Phần vì bận rộn công việc, phần vì đường xa cách trở nên họ ít thăm nhau. Từ đó hình thành các dân tộc có tiếng nói khác nhau. Người K'tu trên núi, người kinh ở dưới xuôi.

CON VẬT TỔ CỦA NGƯỜI K'TU (KA TU)

Một huyền thoại K'tu kể:
Ngày xửa ngày xưa, đã lâu lắm rồi, trời đã nổi giận làm một trận lụt lớn tiêu diệt muon loài, chỉ có một cô gái và một con chó sống sót nhờ trốn vào một chiếc trống. Cô gái sống với con chó như vợ chồng; đẻ ra hai người con: Một trai và một gái. Lớn lên người con trai xuống miền đồng bằng, người con gái sống ở miền núi. Cả hai muốn đi tìm một ai đó để sống chung nhưng không tìm được. Họ chỉ gặp lẫn nhau, và không có sự lựa chọn nào khác, hai anh em đã phải lấy nhau đẻ ra một quả bầu. Từ quả bầu, sinh ra người K'tu, người Bru, người Taôi, người Việt...
Trong người K'tu, giờ chỉ có một số dòng họ như Zrom Acho (chó) Alang còn kiêng ăn thịt chó.