Phật và chúng sinh đồng một thể tính

Làm cho Phật hoan hỉ

Vì sao? Bồ-tát nếu thường tùy thuận chúng sinh tức là tùy thuận cúng dường chư Phật; nếu tôn trọng hầu hạ chúng sinh tức là tôn trọng hầu hạ Như Lai; nếu người làm cho chúng sinh hoan hỉ tức đã làm cho tất cả Như Lai hoan hỉ.

“Vì sao?”: nguyên nhân vì sao? “Nếu bồ-tát thường tùy thuận chúng sinh tức là tùy thuận cúng dường chư Phật”: Bồ-tát thực hành bồ-tát đạo nếu thường tùy thuận chúng sinh, đó chính là tùy thuận chư Phật, cũng chính là cúng dường chư Phật. Nhân vì tâm, Phật và chúng sinh, cả ba không sai biệt, không khác.

“Nếu tôn trọng hầu hạ chúng sinh tức là tôn trọng hầu hạ Như Lai”: cung kính hầu hạ đối với hết thảy chúng sinh, đó chính là giống như tôn trọng, cung kính, cúng dường Như Lai. “Nếu người làm cho chúng sinh hoan hỉ tức đã làm cho tất cả Như Lai hoan hỉ”: Nếu làm cho hết thảy chúng sinh đều sinh lòng vui mừng, chúng sinh đã hoan hỉ thì các đức Như Lai cũng hoan hỉ. Vì thế người xuất gia, phải:

Giữ miệng. nhiếp ý, thân chớ phạm,

Chẳng gây não phiền cho chúng sinh.

Xa lìa những khổ hạnh vô ích,

Hành giả như thế khéo độ sinh.

Người tu hành cần phải giữ gìn ba nghiệp thân, miệng, ý của mình, không nên gây phiền não cho tất cả chúng sinh, phải xa lìa những hạnh khổ vô ích, không tu những pháp môn này. Người thực hành được như thế mới có thể giáo hóa chúng sinh. Thế nên, quí vị  phải thường làm cho chúng sinh hoan hỉ, như  thế là chư Phật Như Lai cũng hoan hỉ.

Tăng trưởng lòng đại bi

(Gồm ba phần: Nói pháp, thí dụ làm rõ và thí dụ phù hợp với pháp )

Nói pháp

Vì sao chư Phật Như Lai lấy tâm đại bi làm thể? Nhân vì chúng sinh mà khởi lòng đại bi, nhân vì lòng đại bi mà phát khởi tâm bồ-đề, nhân vì tâm bồ-đề mà thành Đẳng Chính Giác.

“Vì sao”: nguyên nhân vì sao mà chúng sinh vui mừng thì Phật cũng vui mừng? Do vì Phật và chúng sinh đồng một thể tính, Phật cũng là chúng sinh, chúng sinh cũng là Phật; Phật là chúng sinh đã thành Phật, chúng sinh là chúng sinh chưa thành Phật. Chúng ta và Phật là một, tương lai đều là bình đẳng. Vì thế mà Phật giáo khác với những tôn giáo khác, bởi Phật giáo hết sức bình đẳng. “Chư Phật Như Lai lấy tâm đại bi làm thể”: Chư Phật Như Lai chính là lấy lòng đại bi làm bản thể của các ngài. “Nhân vì chúng sinh mà khởi lòng đại bi”: nhân vì chúng sinh mà chư Phật phát khởi lòng đại bi. “Nhân vì lòng đại bi mà phát khởi tâm bồ-đề”: nhờ có tâm đại bi ấy mà làm phát sinh tâm tưởng học đạo. “nhân vì tâm bồ-đề mà thành Đẳng Chính Giác”: nhân vì có tâm học đạo mà các ngài mới thành tựu Đẳng Chính Giác, mới thành tựu quả Phật.

Thí dụ làm rõ

Thí như giữa bãi sa mạc, có cây đại thụ, rễ của nó hút được nước, cành, lá, hoa, quả đều tươi tốt.

“Giống như giữa bãi sa mạc có cây đại thụ”: Điều này có một thí dụ: Giống như giữa bãi sa mạc mênh mông, có một cây đại thụ rất lớn. “Rễ của nó hút được nước, cành, lá, hoa, quả đều rất tốt”: rễ của cây đại thụ này có thể hút được nước, cành lá vô cùng tươi tốt, hoa quả rất thơm ngọt.

Thí dụ phù hợp với Pháp

(Gồm bốn phần: chính thức nói về thí dụ phù hợp với pháp, nêu lại để giải thích, tóm kết và chỉ bày).

Chính thức nói về pháp phù hợp:

Cây đại thụ bồ-đề trong đồng hoang sinh tử cũng giống như thế. Hết thảy chúng sinh là rễ cây, chư Phật bồ-tát là hoa quả, dùng nước đại bi làm lợi ích chúng sinh thì chúng sinh có thể thành tựu hoa quả trí tuệ Phật và bồ-tát.

“Cây đại thụ bồ-đề trong đồng hoang sinh tử cũng giống như thế”: Cây đại thụ bồ-đề trong sa mạc sinh tử cũng giống như cây đại thụ trong sa mạc. Cây bồ-đề chính là Đức Phật Thích-ca-mâu-ni, ngài đã thành đạo dưới cội cây bồ-đề này.

“Hết thảy chúng sinh là rễ cây, chư Phật, bồ-tát là hoa quả”: Vì sao tất cả chúng sinh và Phật có liên quan với nhau? Bởi vì chúng sinh giống như rễ cây đại thụ, chư Phật và bồ-tát chính là sự khai hoa, kết quả phần trên của cây. “Dùng nước đại bi làm lợi ích chúng sinh thì chúng sinh có thể thành tựu hoa quả trí tuệ Phật và bồ-tát”: chư Phật, bồ-tát dùng nước trí tuệ đại bi, làm cho chúng sinh đều đến chỗ tốt đẹp, đó là có thể thành tựu hoa quả trí tuệ vô lượng vô biên của Phật và bồ-tát.

Nêu lại để giải thích

Vì sao? Nếu các vị bồ-tát dùng nước đại bi làm lợi ích chúng sinh thì có thể thành tựu a-nậu-đa-la tam-miệu-tam-bồ-đề.

“Vì sao”: Vì sao nói chúng sinh là rể cây đại thụ, còn chư Phật và bồ-tát là hoa quả của trí tuệ?

“Nếu các vị bồ-tát dùng nước đại bi làm lợi ích chúng sinh”: Giả như các vị bồ-tát dùng nước đại bi để làm lợi ích chúng sinh. Thế nào là nước đại bi? Chính là tâm từ bi, tâm thương xót đối với hết thảy chúng sinh. Đó gọi nước đại bi. Lại có bồ-tát Quán Thế Âm cùng với hết thảy các vị bồ-tát cũng tụng chú đại bi, gia trì vào nước đại bi để làm lợi ích chúng sinh. Vì thế mà bồ-tát Quán Thế Âm có bốn mươi hai cánh tay và con mắt; có tay cầm nhành dương và có tay cầm tịnh bình. Dương chi và tịnh bình này là hợp dụng, đem nhành dương nhúng vào tịnh bình cho thấm nước đại bi. Ngài Quán Thế Âm lúc nào cũng trì tụng chú đại bi gia trì vào nước đại bi trong bình tịnh thủy, ngài dùng nước đại bi này để làm lợi ích chúng sinh. Vì thế nói: “Nước cam lộ trong tịnh bình thường rảy khắp[2]”. Nước ở trong tịnh bình ấy gọi là nước đại bi, cũng gọi là nước cam lộ.

“Thì có thể thành tựu a-nậu-đa-la tam-miệu-tam-bồ-đề”: Do bồ-tát dùng nước đại bi để làm lợi ích chúng sinh nên mới thành tựu được Vô Thượng Chính Đẳng Chính Giác. A-nậu-đa-la tam-miệu-tam-bồ-đề là tiếng Phạn, Trung Hoa dịch là Vô Thượng Chính Đẳng Chính Giác. Chính Giác là quả vị của nhị thừa đạt được. Người tu hạnh nhị thừa đạt đến giác ngộ, chứng đắc quả vị Thanh Văn hoặc Duyên Giác, nhưng như thế các ngài chỉ là tự giác mà không có chính đẳng. Quả vị của bồ-tát là Chính Đẳng Chính Giác chính bằng như Phật, nhưng bồ-tát chỉ đạt được Chính Đẳng mà chưa đạt được vô thượng. Bồ-tát gọi là Thượng sĩ, Phật được gọi là Vô Thượng sĩ, nên đạt được Vô Thượng Chính Đẳng Chính Giác chính là quả vị Phật. Nếu bồ-tát không làm lợi ích chúng sinh, không dùng nước đại bi để giáo hóa chúng sinh thì rốt cuộc cũng không thể thành Phật. Như thế nào mới có thể thành Phật? Chính là phải làm lợi ích chúng sinh, sau đó tự mình mới có thể thành Phật. Đó gọi là tự lợi, lợi tha.

Tóm kết

Thế nên, bồ-đề nằm ở nơi chúng sinh, nếu không có chúng sinh thì hết thảy bồ-tát mãi mãi không thể thành tựu Vô Thượng Chính Giác.

“Thế nên, bồ-đề nằm ở nơi chúng sinh”: Nhân vì điều này nên sự thành tựu đạo quả là từ ở nơi chúng sinh. “Nếu không có chúng sinh thì hết thảy bồ-tát mãi mãi không thể thành tựu Vô Thượng Chính Giác”: giả như không có chúng sinh thì tất cả các bồ-tát cũng chẳng thể thành Phật. Vì sao? Vì các ngài không có chỗ để tu tạo công đức. Chúng sinh thì ở nơi Tam bào mà tu tạo công đức, còn bồ-tát thì ở nơi chúng sinh mà tu tạo công đức. Bồ-tát ở nơi chúng sinh tu tạo công đức như thế nào? Chính là làm lợi ích chúng sinh, khiến chúng sinh xa lìa đau khổ, được an vui, giải thoát sinh tử, từ bờ mê quay về bến giác. Đó chính là làm lợi ích chúng sinh.

Chỉ bày

Thiện nam tử! Ngươi đối với nghĩa này nên hiểu như thế. Đem tâm bình đẳng đối với tất cả chúng sinh thì có thể thành tựu đại bi viên mãn, dùng tâm đại bi tùy thuận chúng sinh thì có thể thành tựu cúng dường Như Lai.

“Thiện nam tử! Ông đối với nghĩa này nên hiểu như thế”: Ông là vị thiện nam biết tu hành! Đối với nghĩa lí này nên hiểu như thế. “Đem tâm bình đẳng đối với tất cả chúng sinh thì có thể thành tựu đại bi viên mãn”: Nhân vì Phật, chúng sinh và tâm ấy là ba mà một, một mà ba. Tâm, Phật, chúng sinh đều bất khả tư nghì; chúng sinh bất khả tư nghì, Phật cũng bất khả tư nghì, tâm cũng bất khả tư nghì nên tâm, Phật, chúng sinh cả ba không sai biệt, là đồng nhất thể; ông nên lí giải nghĩa lí ấy như thế mới có thể thành tựu viên mãn tâm đại bi. “Dùng tâm đại bi tùy thuận chúng sinh thì có thể thành tựu cúng dường Như Lai”: dùng tâm đại bi này để tùy thuận chúng sinh thì có thể thành tựu công đức cúng dường Như Lai.



Tổng kết vô tận

Bồ-tát tùy thuận chúng sinh như thế, hư không có thể cùng tận, chúng sinh có thể cùng tận, nghiệp chúng sinh có thể cùng tận, phiền não chúng sinh có thể cùng tận nhưng sự tùy thuận chúng sinh này của tôi không bao giờ cùng tận, niệm niệm nối tiếp không gián đoạn, ba nghiệp thân miệng ý không hề chán mỏi.

“Bồ-tát tùy thuận chúng sinh như thế”: Thực hành bồ-tát đạo nghĩa là bồ-tát tu hành hạnh bồ-tát thì phải tùy thuận chúng sinh như thế. “Hư không có thể cùng tận, chúng sinh có thể cùng tận, nghiệp chúng sinh có thể cùng tận, phiền não chúng sinh có thể cùng tận nhưng sự tùy thuận chúng sinh này của tôi không bao giờ cùng tận”: giả như cõi hư không diệt tận, cõi chúng sinh, nghiệp của chúng sinh và phiền não của chúng sinh đều diệt tận nhưng hạnh nguyện tùy thuận chúng sinh này của tôi cũng không bao giờ cùng tận. Xưa nay pháp giới hư không, và cõi chúng sinh, nghiệp chúng sinh, phiền não của chúng sinh mãi mãi chẳng thể diệt tận, những giả thiết ấy đều không có nên nguyện này của tôi cũng mãi mãi tồn tại.

“Niệm niệm nối tiếp không gián đoạn”: mỗi niệm đều như thế, nối nhau liên tiếp không dứt. “Ba nghiệp thân, miệng, ý không hề chán mỏi”: thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp của tôi mãi mãi đều phải thực hành hạnh nguyện này, nương nơi nguyện lực này mà làm, mãi mãi đều không chán mỏi.


[1] Trời rồng tám bộ (hâ: Thiên long bát bộ 天龍八部): tám bộ chúng gồm Thiên, Long, Dạ-xoa, Càn-thát-bà, A-tu-la, Ca-lầu-la, Khẩn-na-la, Ma-hầu-la-già. Vì trời, rồng là ở bậc cao nhất trong tám bộ nên được trưng dẫn.

[2] Nguyên văn: 「瓶中甘露常遍灑」