Những bạo chúa nổi tiếng thế giới

PHAÀN VI

VUA LEÂ - CHUÙA TRÒNH

Sau khi Thöôïng Phuï Thaùi Sö Höng Quoác Coâng Chöôûng Noäi Ngoaïi Söï Nguyeãn Kim bò haøng töôùng nhaø Maïc laø Döông Chaáp Nhaát ñaàu ñoäc cheát (Döông Chaáp Nhaát laø moät vieân quan caän thaàn cuûa nhaø Maïc, khi maø Nguyeãn Kim ñem quaân töø Ai Lao veà Ñoâng Ñoâ Thanh hoaù ñeå ñaùnh nhaø Maïc phuïc hoài nhaø Leâ, quaân nhaø Leâ döôùi söï chæ huy taøi ba cuûa Nguyeãn Kim ñaùnh ñaâu thaéng ñoù, nhaø Maïc thua to. Chính vì vaäy vua Maïc ñaõ cho Döông Chaáp Nhaát giaû vôø haøng ñeå tìm caùch gieát Thaùi Sö Nguyeãn Kim. Nguyeãn Kim khoâng ngôø ñöôïc neân ñaõ chaáp nhaän cho haøng, nhöng ñaõ bò gieát ngay sau khi Döông Chaáp Nhaát ñeán haøng chaúng ñöôïc bao laâu). Sau khi Nguyeãn Kim cheát, con reã laø Trònh Kieåm leân naém giöõ binh quyeàn, tieáp tuïc cuøng vua Leâ Trang Toâng (1533 - 1548) tieáp tuïc cuoäc ñaáu tranh choáng laïi hoï Maïc, nhaèm traû thuø hoï Maïc ñaõ cöôùp ngoâi nhaø Leâ. Sau bao laàn ñaùnh nhau hoï Leâ ñaõ laáy laïi ñöôïc moät phaàn ñaát ñai vaø laäp ñoâ taïi Vaïn Laïi (Thoï Xuaân - Thanh Hoaù). Baét ñaàu hình thaønh theá löïc vua Leâ - chuùa Trònh töø ñaây. Cô nghieäp Trung Höng baét ñaàu trôû daäy taïi ñaát naøy.

Trònh Kieåm soáng traûi qua hai ñôøi vua: Leâ Trung Toâng (1548 - 1556), oâng ñöôïc vua Leâ phong laø Chieâu Höng Coâng, sau ñoù phong laøm Löông Quoác Coâng. Ñeán ñôøi Leâ Trang Toâng (1556 - 1573) moïi quyeàn haønh ñeàu naèm trong tay Trònh Kieåm vaø ngay caû em cuûa vua phaïm toäi, nhaø vua cuõng giao cho Trònh Kieåm xöû lyù. Döôùi ñôøi vua naøy Trònh Kieåm maát (thaùng 2 naêm 1570). Sau khi Trònh Kieåm maát, anh em nhaø hoï Trònh tranh chaáp ñaáu ñaù laãn nhau. Xong Trang Toâng ñaõ daøn xeáp oån thoaû. Sau khi “cuoäc chieán” keát thuùc Trònh Tuøng ñöôïc leân thay cha naém quyeàn, vôùi töôùc hieäu laø Tröôùc Quaän Coâng.

Trònh Tuøng - Thaønh Toå Trieát Vöông (Bình An vöông - 1570-1623) laø con thöù cuûa Trònh Kieåm cuøng Baûo Ngoïc laø chaùu ngoaïi cuûa Nguyeãn Kim. Tröôùc ñoù khi Trònh Kieåm maát thì vua Trang Toâng khoâng phaûi trao quyeàn cho Trònh Tuøng ma laø trao cho Trònh Coái (con vôï caû cuûa Trònh Kieåm, nhöng do Trònh Coái laø moät teân ham meâ töûu saéc, ngaøy caøng kieâu ngaïo, caøn rôõ, caùc töôùng só chaúng ai phuïc. Chính vì vaäy maø ñaõ xaûy ra cuoäc chieán huynh ñeä töông taøn giöõa anh em nhaø hoï Trònh. Caùc töôùng só ñaõ ñöùng veà phe cuûa Trònh Tuøng ñeå laät ñoå Trònh Coái, trong ñoù coù Leâ Caäp Ñeä. Trònh Tuøng laø moät chuùa coù coâng lôùn trong vieäc laõnh ñaïo quaân ñoäi nhaø Leâ Trung Höng nhaèm ñaùnh tan quaân nhaø Maïc, laáy laïi cô nghieäp cho nhaø Leâ, maø Leâ Lôïi ñaõ giaønh ñöôïc khi ñaùnh thaéng quaân Minh xaâm löôïc. Tuy nhieân ngoaøi coâng lôùn aáy, thì Trònh Tuøng laïi maét toäi raát lôùn vôùi nhaø Leâ Trung Höng.

Nhö treân ñaõ noùi, sau khi ñaùnh ñuoåi ñöôïc anh laø Trònh Coái, Trònh Tuøng yû laïi mình laø ngöôøi coù coâng lôùn trong söï nghieäp Trung Höng neân baét ñaàu thaâu toùm moïi quyeàn löïc, chuyeân quyeàn ñoäc ñoaùn, heã ai coù thaùi ñoä choáng ñoái hoaëc traùi yù laø gieát ngay chaúng tha. Maø ngöôøi ñöôïc Trònh Tuøng chuù yù hôn caû vaø luoân tìm caùch aùm haïi khoâng ai khaùc ñoù chính laø Leâ Caäp Ñeä, moät ngöôøi thaân caän cuûa nhaø vua. Do coù coâng trong vieäc ñaùnh nhaø Maïc, neân ñöôïc phong ñeán chöùc Thaùi Phoù (moät trong haøng tam thaùi: Thaùi Sö, Thaùi Phoù, Thaùi Baûo. Ñaây chæ laø vinh haøm ban rieâng cho ñaïi thaàn, khoâng phaûi laø thöïc haøm). Maëc daàu Leâ Caäp Ñeä laø moät trong soá nhöõng vieân töôùng uûng hoä Trònh Tuøng laøm cuoäc bieán laät ñoå Trònh Coái, nhöng sau ñoù thaáy Trònh Tuøng quaù loäng quyeàn, laán aùc nhaø vua, chaúng xem ai ra gì keå caû nhaø vua, Leâ Caäp Ñeä muoán gieát Trònh Tuøng ñeå laáy laïi quyeàn löïc cho nhaø Leâ. Nhieàu laàn Leâ Caäp Ñeä baøy möu keá, muoán haõm haïi Tuøng, baèng caùch môøi Tuøng xuoáng thuyeàn uoáng röôïu ngaém traêng ñeå tìm caùch naøo ñoù ñeå gieát Tuøng. Nhöng Tuøng laïi laø moät teân möu moâ xaûo quyeät, vaø coù phaàn loãi ñôøi nöõa, neân ñaõ ñoaùn ñöôïc aâm möu aáy neân khoâng ñi. Töø ñoù hai beân baét ñaàu ñaâm oaùn vaø luoân tìm caùch laøm cho ngöôøi kia maát uy tín. Tuy nhieân vì xaõ taéc neân vôø nhö hieäp löïc cuøng nhau ñaùnh giaëc, nhöng beân trong laïi nghi kî laãn nhau vaø luoân tìm caùch aùm haïi nhau. Sau ñoù, Trònh Tuøng ñaõ gieát Leâ Caäp Ñeä ngay taïi nhaø cuûa Tuøng. Ñeå che maét, Trònh Tuøng phao leân raèng nhaø vua sai Tuøng gieát keû phaûn loaïn, vaø baûo töôùng só haõy bình tónh ñöøng hoang mang. Maëc daàu Tuøng gieát ngöôøi ngay tröôùc maët thieân haï nhö vaäy nhöng chaúng ai daùm noùi gì, cuõng chaúng ai daùm ñem Tuøng ra xöû caû…Sau khi ra tay gieát Leâ Caäp Ñeä, vua Leâ Anh Toâng laø vaây caùnh cuûa Leâ Caäp Ñeä neân khoâng theå naèm ngoaøi taàm ngaém cuûa Trònh Tuøng ñöôïc.  Sau khi Leâ Caäp Ñeä bò gieát, nhaø vua khoâng coøn ngöôøi thaân tín nöõa, ngöôøi thaân chaúng coù ai lo. Ñöùng tröôùc söï chuyeân quyeàn cuûa Tuøng nhaø vua sôï haõi beøn ñem boán ngöôøi con chaïy vaøo Ngheä An, Leâ Anh Toâng khoâng theå ngôø raèng ñaây laø haønh ñoäng tieáp tay cho Trònh Tuøng. Sau khi Leâ Anh Toâng boû chaïy vaøo Ngheä An, Trònh Tuøng baûo raèng nay Leâ Anh Toâng ñaõ boû ngai vaøng, Ñaát nöôùc moät ngaøy khoâng theå khoâng coù vua neân Tuøng ñaõ cho ñoùn hoaøng töû thöù naêm laø Leâ Duy Ñaøm veà laäp leân laøm vua khi ñoù môùi 6 tuoåi. Sau khi Duy Ñaøm leân ngoâi, laáy hieäu laø Leâ Theá Toân. Trònh Tuøng ñöôïc cöû laøm nhieáp chính, ñeán ñaây thöïc söï moïi quyeàn haønh ñeàu naèm trong tay hoï Trònh, maø ôû ñaây chính laø Trònh Tuøng. Vua Leâ baây giôø chæ laø buø nhìn. Theá löïc vua Leâ - chuùa Trònh ngaøy caøng loä roõ. Sau khi ñöa Leâ Duy Ñaøm leân ngoâi, Trònh Tuøng sai Nguyeãn Höõu Lieân ñi ñoùn Leâ Anh Toâng. Nhöng xa giaù nhaø vua chæ veà ñeán Loâi Döông - Thanh Hoaù thì Toáng Ñöùc Vò ngaàm böùc haïi vua vaø tung tin vua töï töû. Ñoù laø ngaøy 22/1 naêm Quyù Daäu (1573). Coù theå ñaây chính laø do Trònh Tuøng sai Toáng Ñöùc Vò gieát cheát vua Leâ Anh Toâng.

Sau khi Leâ Anh Toâng bò böùc töû chaúng bao laâu thì Leâ Theá Toâng cuõng maát sôùm vì beänh naëng. Sau khi Leâ Theá Toâng cheát thì Trònh Tuøng ñöa Leâ Duy Taân leân ngoâi laáy hieäu laø Leâ Kính Toâng (1599 - 1619). Hoï Trònh ngaøy caøng chuyeân quyeàn. Vua môùi leân ngoâi coøn raát treû, môùi 11 tuoåi, khoâng theå naém quyeàn, chính vì vaäy maø moïi quyeàn haønh ñeàu do Trònh Tuøng naém heát. Cuõng phaûi thoâi, vua lôùn tuoåi nhö Anh Toâng maø coøn sôï Trònh Tuøng vaø coøn bò Trònh Tuøng thao tuùng huoáng chi laø Leâ Kính Toâng môùi 11 tuoåi thì laøm sao choáng ñôõ noãi ñaây, nhöng môùi ñaàu laø vaäy thoâi, nhöng sau ñoù thì…Ñöùng tröôùc söï chuyeân quyeàn cuûa chuùa Trònh Tuøng, vua Leâ Kính Toâng khoâng theå chòu ñöïng ñöôïc nöõa, ñaõ cuøng Trònh Xuaân con cuûa Trònh Tuøng möu gieát Trònh Tuøng, nhöng vieäc khoâng may bò baïi loä, ñoù laø söï kieän thaùng ba naêm Kyû Muøi (1619), khi ñoù nhaø vua ñaõ 32 tuoåi, töùc laø ôû ngoâi ñaõ 21 naêm. Vieäc baïi loä, vua bò eùp thaét coå cheát. Leâ Duy Kyø leân thay hieäu laø Leâ Thaàn Toâng. Söï vieäc khoâng chæ döøng laïi ñoù. Thaùng 6 naêm Quyù Hôïi (1623), Trònh Xuaân ñöa quaân vaøo taán coâng noäi phuû, ñoù laø ngaøy 18 thaùng 6. Trònh Tuøng thua traän bò ñuoåi ra khoûi thaønh. Nhöng chæ ít laâu sau ñoù, nhôø coù noäi öùng töø beân trong, Trònh Tuøng ñaõ laäp möu gieát cheát Trònh Xuaân moät caùch raát daõ man, ñoù laø chaët tay chaân Trònh Xuaân cho cheát. Quaû laø Trònh Tuøng chaúng coøn tính ngöôøi ngay caû anh em hoï haøng cuûa mình cuõng bò gieát, maø con trai ruoät cuûa mình cuõng chaúng tha nöõa thì huoáng chi laø vua Leâ ñang laø buø nhìn cuûa chuùa Trònh thì sao maø Tuøng laïi khoâng daùm gieát cô chöù.

Sang Trònh Giang - Uy Nam Vöông (1729 - 1740) laø con cuûa Trònh Cöông. Khi vöøa môùi leân ngoâi ñaõ theå hieän ngay tính chuyeân quyeàn ñoäc ñoaùn cuûa mình, pheá vua naøy laäp vua khaùc. EÙp vua Leâ Duï Toâng (1705 - 1729) nhöôøng ngoâi cho con leân laøm thaùi thöôïng hoaøng vua Leâ Duï Toâng sôï bò chuùa Trònh böùc baùch, cho neân ñaõ laëng leõ chaáp nhaän vieäc naøy ñoù laø döôùi thôøi cuûa Trònh Cöông vaø ñöa Leâ Duy Phöôøng leân ngoâi. Vaø ñeán ñaây moät thaûm hoaï ñaõ ñeán vôùi nhaø Leâ. Leâ Duy Phöôøng bò Trònh Giang vu cho toäi taøy trôøi laø thoâng daâm vôùi vôï cuûa cha mình laø Trònh Cöông. Ngay sau lôøi buoäc toäi aáy thì laäp töùc truaát pheá roài giaùng laøm Hoân Ñöùc Coâng. Ñeán thaùng 9 naêm 1732, Leâ Duy Phöôøng bò Trònh Giang gieát khi môùi 26 tuoåi. Söï kieän naøy ñaõ taïo ra moät laøn soùng phaûn khaùng maïnh meõ trong hoaøng toäc cuõng nhö baù quan vaên voõ. Sau khi haï beä Leâ Ñeá Duy Phöôøng thì ñöa Leâ Duy Töôøng leân thay. Trònh Giang khoâng chæ döøng laïi ñoù, moät loaït trung thaàn bò vaï laây vaø bò gieát, trong ñoù coù caû taû thò lang Boä Leã, tieáp ñeán laø böùc töû Nguyeãn Coâng Haõn, thöïc chaát cuûa cuoäc taøn saùt ñaãm maùu naøy laø gì? Xin thöa ñaây chính laø moät cuoäc thanh tröøng phe phaùi choáng nhaø chuùa uûng hoä nhaø Leâ. Ngoaøi ra cuøng chung soá phaän vôùi hoï coøn coù nhöõng ngöôøi khaùc nhö: Ñoã Baù Phaåm, Leâ Anh Tuaán, cuõng bò eùp vaøo toäi raép taâm laøm phaûn. Khoâng nhöõng nhöõng ngöôøi ngoaøi, maø ngay caû caäu ruoät mình laø Tröông Nhöng, Trònh Giang cuõng chaúng tha. Ñöùng tröôùc söï ngoâng cuoàng cuûa chuùa Trònh Giang, caùc toân thaát nhaø Leâ raát muoán laät ñoå chuùa Trònh. Lôïi duïng söï baát bình trong trieàu ñình, thaùng 12 naêm Maäu Ngoï (1738), Leâ Duy Maät (con thöù cuûa vua Leâ Duï Toâng), Leâ Duy Chuùc (laø con cuûa vua Leâ Hy Toâng, töùc laø vai chuù ruoät cuûa Leâ Duy Maät) vaø Leâ Duy Quy (laø con thöù cuûa vua Leâ Duï Toâng laø em cuûa Leâ Duy Maät, chaùu cuûa Leâ Duy Chuùc) ñaõ cuøng vôùi moät loaït vaên thaàn voõ töôùng khaùc, nhö Phaïm Coâng Theá (tieán só), Vuõ Thöôùc, Laïi Teá Theá ñaõ hoïp baøn keá ñoát kinh thaønh, laät ñoå Trònh Giang. Nhöng keá lôùn chöa kòp tieán haønh ñaõ bò baïi loä vaø Trònh Giang tieán haønh ñaøn aùp thaúng tay. Leâ Duy Quy chaïy ñi Caåm Thuyû (moät trong nhöõng huyeän cuûa Quaûn Hoaù nay thuoäc Thanh Hoaù) sau ñoù maát vì beänh. Leâ Duy Maät vaø Leâ Duy Chuùc chaïy ñeán Nghi Döông. Nhöng chæ moät thôøi gian raát ngaén. Sau khi Leâ Duy Chuùc qua ñôøi, Leâ Duy Maät ñaõ ñem heát nhöõng ngöôøi tuyø tuøng chaïy vaøo Thanh Hoaù vaø phaùt ñoäng khôûi nghóa taïi vuøng ñaát naøy. Trong thôøi gian töø naêm 1738 - 1740), Leâ Duy Maät ñaõ soáng vôùi nhaân daân, vaø hoaø mình vaøo nhaân daân. Chính vì vaäy maø khi Leâ Duy Maät phaùt ñoäng cuoäc khôûi nghóa ñaõ ñöôïc nhaân daân höôûng öùng ñoâng ñaûo. Vaø Leâ Duy Maät ñaõ trôû thaønh vò laõnh tuï cuûa phong traøo noâng daân. Cuõng moät phaàn laø oâng ñaõ hieåu thaáu noåi khoå cuûa ngöôøi daân theá naøo.

Ñeán thôøi gian naøy thì coù moät söï bieán trong phuû chuùa, ñoù laø vieäc Trònh Doanh truaát pheá Trònh Giang (thaùng 1 naêm 1740). Trong thôøi gian naøy cuøng song song vôùi cuoäc khôûi nghóa cuûa Leâ Duy Maät coøn coù haøng loaït cuoäc khôûi nghóa khaùc cuõng noå ra. Ñaây chính laø ñieàu kieän thuaän lôïi cho Leâ Duy Maät ñaåy nhanh cuoäc ñaáu tranh.

Cuoái thaùng Gieâng naêm 1740, töø caên cöù Ngoïc Laâu, Leâ Duy Maät cho quaân traøn ra taán coâng doàn daäp vaøo caùc ñoàn luyõ cuûa quaân ñoäi chuùa Trònh ôû hai huyeän Phuùc Loäc vaø Tieân Phong. Khaép caùc ñòa phöông cuûa traán Sôn Taây naùo ñoäng. Trònh Doanh cho quaân ñaøn aùp. Ñeán thaùng naêm ôû kinh thaønh Thaêng Long laïi bò moät phen khoán ñoán. Trònh Doanh ñaõ eùp vua Leâ YÙ Toâng phaûi nhöôøng ngoâi cho chaùu laø Leâ Duy Dieâu leân laøm Thaùi thöôïng hoaøng. Ñaây laø moät aâm möu lôùn cuûa Trònh Doanh. OÂng ta nghó raèng neáu ñöa Leâ Duy Dieâu laø chaùu cuûa Leâ Duy Maät leân ngoâi thì oâng khoâng coøn choáng laïi nöõa, bôûi vì ngoâi ñích tröôûng cuûa hoï Leâ ñaõ ñöôïc xaùc laäp. Nhöng Leâ Duy Maät ñaõ khoâng bò maéc löøa haén, oâng nghó ñoù chæ laø moät ñoøn cuûa chuùa Trònh thoâi. Leâ Duy Maät cuõng ñoaùn ñöôïc raèng Leâ Duy Dieâu cuõng chæ laø moät con baøi thoâi…

Vò chuùa cuoái cuøng cuûa hoï Trònh maø toâi muoán noùi ñeán khoâng ai khaùc chính laø Trònh Saâm - Tónh Ñoâ Vöông (Thaùi Toå Trònh Vöông; 1767 - 1782). Ngay töø nhoû Trònh Saâm ñaõ toû ra laø moät keû taøn baïo, khi lôùn leân khi ñöôïc phong laøm theá töû thì Trònh Saâm ñaõ ghen gheùt thaùi töû Duy Vó vaø caêm thuø thaùi töû ñeán noåi khoâng theå ñoäi trôøi chung ngöôøi naøy soáng thì ngöôøi kia seõ cheát, Trònh Saâm khoâng chæ ghen gheùt veà ñòa vò cuûa thaùi töû maø coøn ghen gheùt veà taøi naêng cuûa thaùi töû nöõa. Ñoù laø moät caâu chuyeän xaûy ra trong phuû chuùa. Moät laàn nhaø chuùa môû tieäc môøi vua vaø caùc quan ñaïi thaàn, trong ñoù coù Thaùi Töû Duy Vó ñeán döï.

Trònh Saâm vôùi thaùi töû cuøng ngoài moät maâm ngang haøng nhau, thaáy theá, Trònh Giang tôùi vaø baûo: Sao ngöôi khoâng phaân bieät ngoâi thöù, maø giaùm ngoài ngang haøng vôùi thaùi töû haõy xuoáng nhanh. Töø ñoù Trònh Saâm mang loøng caêm thuø thaùi töû vaø tìm caùch aùm haïi ngöôøi. Quaû la nhö vaäy, ngay sau khi leân noái ngoâi chuùa thay cha (1767), thì hai naêm sau töùc laø naêm 1769 ñaõ truaát ngoâi thaùi töû Duy Vó, vaø ñaõ gieát thaùi töû. Vaäy laø “lôøi höùa” khi coøn nhoû cuûa Trònh Saâm nay thöïc hieän: “ta vôùi Duy Vó khoâng theå cuøng ñöùng vôùi nhau, phaûi coù moät ngöôøi soáng, moät ngöôøi cheát môùi xong” vaø…Leâ Duy Vó phaûi cheát. Khoâng chæ coù vaäy, tieáp theo haønh ñoäng gieát thaùi töû thì Trònh Saâm laïi ra tay gieát haïi em ruoät cuûa mình laø Trònh Leä.

Tieáp ñeán Trònh Saâm nghe lôøi Ñaëng Thò Hueä, moät ngöôøi ñaøn baø ñeïp neân Trònh Saâm yeâu chieàu baø quaù möùc. Baø noùi gì cuõng nghe, pheá con trai caû cuûa mình töùc laø theá töû, ñeå laäp con thöù leân laøm theá töû laø Trònh Toaøn, laø con cuûa Thò Hueä. Coøn nöõa, yû laïi coù chò ruoät cuûa mình laøm vôï cuûa chuùa neân Ñaëng Maäu Laân - Huy Quaän Coâng em cuûa Hueä thì chaúng xem ai ra gì. Haøng ngaøy ñem vaøi chuïc tay chaân caàm göôm vaùc giaùo ngheânh ngang cöôùp boùc, haø hieáp phuï nöõ giöõa ban ngaøy. Quaû laø:

“Traêm quan coù maét nhö môø

Ñeå cho Huy Quaän vaøo sôø chính cung”