Trí nhớ siêu việt của động vật, (bạn có biết)

Mỗi mùa đông, loài chim Clark’s Nutcracker chôn hơn 30.000 hạt thông ở 7.000 điểm khác nhau, và chúng có thể tìm lại tất cả số hạt đó.

Trước đây, người ta thường cho rằng trí nhớ dài hạn chỉ có ở loài người. Nhưng kết quả những nghiên cứu mới đây đã làm giới khoa học phải thay đổi cách nghĩ của mình.

Chim Clark’s Nutcracker ở phía Tây của Nam Mỹ được ghi nhận là loài có trí nhớ rất tốt. Loài chim này có đặc tính luôn dự trữ thức ăn. Khi sắp vào mùa đông, mỗi con Clark’s Nutcracker thu hoạch khoảng hơn 30.000 hạt thông và chôn chúng vào 7.000 điểm cất giấu bí mật, mỗi điểm 4-5 hạt. Trí nhớ của loài chim này tuyệt vời đến mức chúng có thể tìm lại được toàn bộ 7.000 điểm cất giấu sau đó. Chúng sẽ đào lên và ăn dần những hạt này trong suốt mùa đông.

Các nhà khoa học Australia đã thực nghiệm về khả năng nhận dạng của khỉ và chim bồ câu là 2 loài động vật hoạt động ban ngày. Cả hai đều có một trí nhớ đặc biệt. Chúng có thể ghi nhận hàng trăm hình ảnh và ghi nhớ chúng nhiều năm trời.

Thực nghiệm khoa học được tiến hành trên loài chim bồ câu Columbia và loài khỉ đầu chó Paviane. Họ cho chúng xem những tấm hình khác nhau có những điểm sáng đánh dấu ở bên phải hoặc bên trái. Chim bồ câu sẽ được hướng dẫn trả lời bằng cách mổ vào các điểm sáng, còn khỉ đầu chó thì gạt đầu vào đòn bẩy.

Kết quả cho thấy bồ câu nhớ được 800-1.200 hình ảnh, trong khi khỉ đầu chó nhớ được nhiều hơn, từ 3.000 đến 3.500 hình ảnh. Mỗi khi có một hình ảnh ngờ vực, không chắc chắn, chúng có vẻ như phân vân và dành thời gian để suy nghĩ trước khi quyết định. Các nhà khoa học cho rằng, khỉ và bồ câu đều có cùng một cơ chế ghi nhớ hình ảnh. Quá trình tiến hóa 250 triệu năm qua không làm thay đổi cơ chế này ở chim và động vật có vú.

Cá vàng là loại cá cảnh được nuôi từ hơn 1.000 năm trước ở Trung Quốc, hiện khá thông dụng ở nhiều nước trên thế giới. Trước đây, các nhà khoa học đều cho rằng loài cá này chỉ có trí nhớ ngắn hạn (chỉ kéo dài vài phút đến vài giờ). Nghĩa là, họ nghĩ cá vàng sẽ quên ngay nó vừa ăn những gì, và cũng chẳng nhớ chuyện thay nước trong bể xảy ra trước đó vài phút.

Nhưng thực nghiệm của nhà nghiên cứu Yoichi Oda (Đại học Osaka, Nhật Bản) cho thấy, cá vàng có trí nhớ tốt hơn chúng ta nghĩ rất nhiều. Ông luyện cho loài cá phản xạ có điều kiện và kết quả là chúng nhận ra người đến cho ăn để ngoi lên mặt nước. Chúng ghi nhớ được mối liên quan giữa người cho ăn và các bữa ăn.

Oda cho rằng, cá vàng có khả năng ghi nhớ khuôn mặt người cho ăn và phân biệt với người lạ. Chúng sẽ bơi thoải mái hơn khi chủ nhân xuất hiện, và trốn khuất khi thấy những ánh mắt không quen biết.

Loài cá cũng ghi nhớ những bài học mà chúng học được từ đồng loại (quan sát những gì xảy ra xung quanh giống như một trường học cộng đồng). Theo chuyên gia Ava Chase, Viện Khoa học Rowland, Đại học Cambrige, Mỹ, loài cá còn ghi nhớ, phân biệt được các thể loại âm nhạc. Bà đã thử nghiệm bằng cách cho cá nghe những bản nhạc khác nhau trong khi cho chúng ăn các thức ăn khác nhau, và nhận thấy chúng phân biệt được các dòng nhạc đó.

Ông Johnathan Lovell (Phân viện Hải dương học, Đại học Plymouth) đã huấn luyện đàn cá của ông bơi theo hướng của những âm thanh nhất định. Sau đó, ông thả cá của mình về đại dương và có thể gọi chúng lại bằng cách phát ra các âm thanh đó.

Cơ chế của trí nhớ

Trí nhớ có 2 dạng: Dài hạn và ngắn hạn. Nghiên cứu của nhà khoa học Kandel (giải Nobel Sinh học 2000) trên sên biển đã chứng minh được rằng, trí nhớ ngắn hạn và dài hạn ở loài này nằm ở synap (chỗ tiếp nối để các tín hiệu từ một tế bào thần kinh đi tới tế bào thần kinh khác thông qua các chất dẫn truyền). Mỗi tế bào thần kinh có hàng nghìn synap như vậy. Những thay đổi của chức năng synap là cái cốt yếu trong quá trình hình thành các loại trí nhớ khác nhau.

Trong những năm 1990, ông cũng tiến hành nhiều nghiên cứu trên chuột, thấy rằng kiểu thay đổi lâu dài chức năng của synap trong quá trình học tập của sên biển cũng áp dụng được ở động vật có vú.

Bước đầu Kandel đã cho rằng, kích thích yếu có thể tạo ra một dạng trí nhớ ngắn hạn, kéo dài từ vài phút đến vài giờ. Cơ chế này khiến ion canxi đi vào đầu mút dây thần kinh nhiều hơn, làm tăng lượng chất dẫn truyền ở synap, và nhờ đó khuếch đại phản xạ. Những kích thích mạnh và kéo dài hơn sẽ hình thành trí nhớ dài hạn, có thể duy trì nhiều tuần.

Trí nhớ dài hạn cần đến sự tạo thành những protein mới. Nếu ngăn chặn việc tổng hợp những protein mới này, trí nhớ dài hạn sẽ bị ức chế, song trí nhớ ngắn hạn thì không.

st.