Chó Phú Quốc (P4)

Phần 4: Chó Phú Quốc, Hiểm Họa Tuyệt Chủng



Một số bài báo viết về chó Phú quốc đã không ngớt khẳng định đó là một " động vật quý hiếm được thế giới nhìn nhận" và điều nghịch lý là không ít tay nuôi chó lại kêu gọi đi tìm "thương hiệu cho chó Phú quốc".
Vậy đâu là sự thật ?

Ngoài một số web Thái, Pháp, Ý, Tây ban nha đề cập đến giống chó này, Liên đoàn quốc tế chó giống, cơ quan quốc tế duy nhất mà trụ sở đặt tại Vương quốc Bỉ – với nhiều thành viên khắp năm châu – chưa hề chính thức nhìn nhận chó Phú quốc. Đó là một sự thật không thể chối cãi.
Nuôi chó giống, dự thi các dogshow cấp quốc gia, quốc tế và thế giới để tranh giải vô địch là nỗi đam mê từ hơn 30 năm qua nhưng tôi không may mắn được gặp qua một người đồng hương nào có thú này trong những lần dự thi ở Pháp, Đức , Ý, Luxembourg, Hoa kỳ…

Trong thập niên 1980, một anh bạn đã lặn lội ra Phú quốc tìm chó giống với mục đích mang qua Bỉ giao cho tôi phụ trách thủ tục để chó được nhìn nhận. Thất bại lần thứ nhất vì không đi ra khỏi cửa khẩu Tân Sơn Nhất. Vài năm sau một anh bạn khác đã mang đến tận sân bay Bangkok và chó bị tịch thu tại đó. Song song với việc này, một anh rể VN hăm hở viết kịch bản để quay một phim tài liệu về chó Phú quốc. Những nhiệt tình đóng góp của chúng tôi được kết thúc qua tiếng thở dài của anh bạn vài năm sau : "Trễ rồi bạn ơi, chó Thái đã được nhìn nhận, mình đành bó tay thôi !".

Tôi không muốn khoanh tay ngồi nhìn vì giải pháp vẫn còn đó, nhưng chúng ta cần chung sức để cùng nhau làm việc.

Nguồn gốc chó Phú quốc :

Những người am tường về chó Phú quốc thường dựa theo việc chó có tên trong từ điển Larousse nhưng đã có nhà giáo hỏi tôi tại sao tìm mãi không thấy. Phần hai của từ điển Petit Larousse được dành cho các địa danh, những nhân vật nổi tiếng trên thế giới và hoàn toàn không có tên chó Phú quốc. Thật ra phải tìm trong cuốn từ điển Larousse du chien, loại bỏ túi và hiện không còn lưu hành, mới có một bài viết khá ngắn gọn: chó Phú quốc được bọn cướp biển(1), có lẽ vào thế kỹ 17 hoặc 18, mang đến đảo và có gốc gác với cho hoang dingo của Úc châu.

Theo tôi, quan điểm này có thể đượcc rút ra từ bài báo « Cho dao Phu quôc », bài đầu tiên viết về đề tài này và xuất bản ngày 21 tháng 11 năm 1891 của ông E. Oustalet. Theo tác giả trước đó, F. Doceul, môt quan chức cua chinh quyền Pháp, đã đưa về Viện Bảo tàng Vạn vật học Paris ba chó Phú quốc, hai đực và một cái. Ông Oustalet đưa ra giả thuyết chó Phú quốc và dingo có họ hàng vì đã tìm thấy những loại chó tương tự ở những đảo giữa hai nước. Nếu nhìn vào cấu trúc tổng thể của chó dingo và Phú quốc thì lời giải thích hoàn toàn hợp lí vì chúng ta quá đặt nặng một trong những đặc tính của chó, đó là dải lông mọc ngược (tôi không muốn dùng từ « xoáy ») trên sống lưng. Giả thuyết này cho phép ông Oustalet giải thích sự có mặt của một động vật có vú ở một châu lục mà hầu hết mọi động vật đều là những thú có túi (marsupiaux).

Một ẩn số khác là việc Larousse dùng từ flibustiers – bọn cướp biển vùng Caraïbes – để chỉ những người mang chó đến VN. Cho đến nay tôi vẫn chưa tìm ra đáp án.Ba giống chó – Rhodesian ridgeback(2), chó Thái lan(3) và chó Phú quốc – cùng có dải lông mọc ngược trên sống lưng, nhưng theo tôi, lại không có liên quan gì với nhau vì cấu trúc, trọng lượng, hình dáng – đầu, chiều cao – đều khác biệt.

Chúng ta nên hiểu nguồn gốc dải lông này như một sự sàng lọc của thiên nhiên :Trong cuộc sống hoang dã với những cuộc tranh đấu sống còn, mọi động vật cần áp đảo đối thủ bằng nhiều cách, con người thì phùng mang trợn mắt, thú vật thì gầm gừ và xù lông. Với định luật đào thải tự nhiên, những con thú có gène dải lông mọc ngược là những động vật được thiên nhiên ưu đãi.

Lời cảnh báo của họa tuyệt chủng

Trước đây qua nhiều thế kỷ, luật đào thải tự nhiên đã đóng vai trò giúp chó Phú quốc được bảo tồn qua nhiều thế hệ nhưng hiện nay, chó đã trở thành một «thương phẩm» nên hiểm họa tuyệt chủng có nguy cơ trở thành một thực tế.

Nguy cơ thứ nhất : ai là chuyên gia về chó ?

Ở các nước Âu châu, cứ mỗi lần một giống chó trở nên thời thượng là các chuyên gia lên tiếng cảnh báo về khả năng suy thoái. Thí dụ điển hình là chó berger Đức với căn bệnh trật khớp xương chậu (hip dysplasia HD) vô phương cứu chữa(4). Riêng về chó Phú quốc, chúng ta lấy gì đảm bảo những con chó giống của các trại nuôi là thuần chủng? Và thế nào là thuần chủng? Chúng ta có thể so sánh những con chó hiện nay với tổ tiên nó trong những bức hình của thế kỹ thứ 19 để xem sự khác biệt?

Muốn làm một tay nuôi chó đúng nghĩa là một điều vô cùng khó khăn vì phải có những kiến thức của:

- một bác sĩ thú y, có khả năng chẩn đoán bệnh, chích ngừa, đỡ đẻ, giải phẩu khẩn cấp trường hợp bao tử có vấn đề sau bữa ăn,

- một nhà tâm lý học thú y để hiểu những phản ứng của chó, một động vật lãnh thổ - phản ứng đối với những chó lạ trên đất mình hoặc trên đất
lạ, và một động vật sống trong đàn mà chủ đàn phải là người nuôi chó,

- một nhà di truyền học, nắm rõ những quy luật để phối giống (inbreeding, linebreeding, outcross...),

- một nhà nghiên cứu về chó có lối nhìn sắc bén để nhận ra những lỗi lầm cũng như những ưu điểm của mỗi con chó để có thể quyết định việc phối giống hợp lý.


Nguy cơ thứ hai: Sức ép kinh tế:

Trước nhu cầu ngày càng tăng về chó Phú quốc, các nhà nuôi chó sẽ bị sức ép của đồng tiền và sẽ nhân giống đại trà và một cách cẩu thả, trong khung cảnh kiến thức còn thiếu sót. Mai đây chúng ta sẽ có vô số chó bị lỗi (défaut) vì các gène thoái hóa trở nên trầm trọng.

Nhân giống chó Phú quốc hoàn toàn không có nghĩa là bảo vệ giống chó đó mà ngược lại góp phần hủy diệt nó.


Nguy cơ thứ ba: Đi sai đường:

Việc chúng ta đi tranh cãi với Thái lan về sự khác biệt giữa hai giống chó là một điều hoàn toàn vô ích. Nếu giống chó của họ được nhìn nhận, đó chẳng qua là nhờ sự giúp đỡ của Nhật bản. Riêng chúng ta đủ bản lãnh để làm việc này.

Ngoài ra, những nhà nuôi chó hiện nay muốn “thương hiệu” chó Phú quốc được nhìn nhận với hy vọng tha hồ hốt bạc. Đó chỉ là một ảo tưởng.
Các chuyên gia về chó có thể bỏ ra những số tiền khổng lồ (5) để có thể có một con chó đọat danh hiệu vô địch. Những chú chó này phải có giấy khai sinh chính thức (pédigrée) và hội đủ những điều kiện để tham dự một dogshow, những việc mà trong điều kiện hiện tại chúng ta chưa thể có.


Giải pháp nào cho chó Phú quốc?

Trước mắt, các nhà nuôi chó phải có tinh thần trách nhiệm trong việc lựa chọn chó giống, loại bỏ không thương tiếc những con có những lỗi sau:

-Mí mắt từ đen trở ra trắng, hậu quả của sự phối giống đại trà : gène thoái hóa.
-Răng của hai hàm phải chạm nhau như hình cái kéo, không được hô
hoặc hàm dưới lồi ra. Răng phải đủ, không thiếu những PM 1, 2, 3.

-Tinh hoàn chỉ có một: gène thoái hoá .


-Nhìn từ phía đuôi, hai chân sau không thẳng có xu hướng xòe ra như cẳng vịt. Hai chân trước không thẳng.


-Lưng bị lõm xuống.


-Từ 15 đến 18 tháng tuổi, ngực phải sâu xuống tận khuỷu chân trước. Khoảng cách giữa hai chân trước ở phần ngực phải đủ lọt hai hoặc ba ngón tay.

Đặc điểm và cũng là yếu điểm quan trọng nhất của chó Phú quốc là tính hoang dã. Trong hoàn cảnh hiện tại chúng ta không thể nào đủ khả năng để cho tham dự một dogshow nào. Vấn đề xã hội hóa (điều kiện hóa) chó phải làm ngay từ bây giờ.


Một yếu tố quan trọng khác trong việc lựa chọn là việc quan sát chó lúc chạy nhưng đó là việc của những nhà chuyên môn.


Trong một tương lai mà tôi hy vọng gần đây, chúng ta phải tổ chức một cuộc hội thảo về chó Phú quốc, trao đổi những kinh nghiệm và tôi sẳn sàng đưa ra những bước đi cần thiết để chó Phú quốc được thế giới nhìn nhận. Chừng nào chúng ta sẽ lập hội đồng xác nhận những con chó tiêu biểu nhất để nhân giống?

Chó Phú quốc là một di sản của tiền nhân mà tất cả mọi người Việt đều có bổn phận gìn giữ và phát huy. Đọan đường chúng ta đi sẽ phải đến Vương quốc Bỉ.

Tác giả: Dư Thanh Khiêm
Hiệu trưởng Viện giáo dục Woluwe-Saint-Pierre - Bruxelles
Elevage de Mirjana

1/ Trong tiếng Pháp, cướp biển có ba từ khác nhau: pirate, cướp biển; corsaire, cướp biển làm việc cho nhà vua và flibustier, cướp biển của vùng biển Caraïbes. Chó Phú quốc, theo Larousse, được nhóm thứ ba mang đến đảo.
2/ Cách đây 5 năm ở TPHCM có một con Rhodesian ridgeback của ông Tùy viên thương mại vùng Wallonie – Bỉ. Được vài năm chú chó này đã bị đánh cắp.
3/ Trong dịp trao đổi với một tay nuôi chó Hà lan ở dogshow tại Bruxelles cách đây 5 năm, tôi đã giúp ông ta thắng giải CAC và CACIB bằng cách truyền bí quyết về vấn đề lông chó Thái lan mà ông trình diễn. Chó Thái chỉ có thể có một trong năm màu, không có chó vện. Họ cho phối giống chó có màu khác nhau nên nguyên tắc chó một màu bị gặp vấn đề.
4/ Trong giới nuôi chó giống, người ta thường đề cập đến một bác sĩ Hoa kỳ là người duy nhất trên thế giới có khả năng xử lý căn bệnh này bằng phẩu thuật nhưng giá cả thì miễn bàn.
5/ Nghề chơi cũng lắm công phu: Một bà bạn người Đức đã bỏ ra 10.000 đô la để mướn một chú chó Lévrier afghan từ Mỹ trong vòng vài năm. Một tay nuôi chó ở Paris đã gọi điện và lặn lội đến Bruxelles lúc 10 giờ đêm để xin phối giống với giá 2.000 đô – giá của thập niên 1980