Chuyên đề 7
Đoàn thanh niên với việc thực hiện chương trình
bảo vệ, chăm sóc, giáo dục thiếu niên nhi đồng
và xây dựng đội vững mạnh
Thiếu niên, nhi đồng là tương lai của đất nước, của dân tộc. Công tác chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng là trách nhiệm và nghĩa vụ của Đảng, Nhà nước, của các cấp, các ngành và toàn x• hội. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh từ khi thành lập đ• vinh dự được Đảng giao cho nhiệm vụ quan trọng "Phụ trách Đội TNTP Hồ Chí Minh". Bác Hồ đ• khẳng định: "Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam là cánh tay phải đắc lực của Đảng trong việc tổ chức và giáo dục thanh niên và thiếu niên nhi đồng thành những chiến sỹ tuyệt đối trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa x• hội và chủ nghĩa cộng sản". Điều lệ Đoàn quy định trách nhiệm của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong việc phụ trách Đội TNTP Hồ Chí Minh, phối hợp với các cơ quan Nhà nước, các đoàn thể và tổ chức x• hội, các tập thể lao động và gia đình chăm lo giáo dục, đào tạo và bảo vệ thanh, thiếu nhi.
Lịch sử của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong suốt chặng đường vẻ vang 77 năm qua đ• khẳng định vị trí và vai trò quan trọng của Đoàn trong việc chăm lo bồi dưỡng, giáo dục thiếu niên, nhi đồng và xây dựng Đội TNTP Hồ Chí Minh. Trong các thời kỳ cách mạng, Đoàn luôn xác định rõ trách nhiệm trong việc phụ trách Đội TNTP Hồ Chí Minh thông qua việc đề ra phương hướng, nhiệm vụ của tổ chức Đội phù hợp với yêu cầu sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc. Trong mỗi giai đoạn lịch sử, mỗi thời kỳ cách mạng, Ban Chấp hành Trung ương Đoàn là cơ quan l•nh đạo cao nhất của Đoàn quyết định ban hành sửa đổi, bổ sung Điều lệ, Nghi thức Đội cho phù hợp với đường lối, quan điểm, chính sách của Đảng, của Đoàn. Các cấp bộ Đoàn từ Trung ương đến địa phương, cơ sở đều quan tâm củng cố, kiện toàn Hội đồng Đội các cấp giúp Đoàn phụ trách Đội TNTP Hồ Chí Minh; cử cán bộ, đoàn viên có nhiệt tình, năng lực phụ trách hướng dẫn hoạt động Đội ở cấp cơ sở; cấp kinh phí và các phương tiện hoạt động cho Đội. Đặc biệt phối hợp với các lực lượng x• hội chăm lo cho hoạt động Đội và phong trào thiếu nhi, bảo vệ các quyền và lợi ích chính đáng của đội viên, thiếu nhi. Công tác xây dựng, đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động Đội luôn được các cấp bộ Đoàn quan tâm; Đoàn định hướng cho Đội những nội dung, phương thức hoạt động phù hợp.
Trong giai đoạn hiện nay, trước những yêu cầu mới của chiến lược phát triển con người phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước, vai
trò của Đoàn trong phối hợp thực hiện công tác bảo vệ, chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng và trực tiếp phụ trách tổ chức Đội TNTP Hồ Chí Minh phải được các cấp bộ Đoàn nhận thức đúng, đầy đủ để tổ chức thực hiện có hiệu quả.
I- Tình hình trẻ em, công tác Đội và phong trào thiếu nhi.
1- Tình hình trẻ em.
1.1- Những thuận lợi chung.
Việt Nam là quốc gia có dân số trẻ, số trẻ em và người trẻ tuổi chiếm tỷ lệ cao trong cơ cấu dân số. Tính đến năm 2007, dân số Việt Nam đạt trên 84,2 triệu người trong đó dân số dưới 18 tuổi chiếm khoảng 30,5 triệu. Số lượng trẻ em đông là nguồn nhân lực bổ sung dồi dào cho lực lượng lao động trong tương lai nhưng đồng thời cũng đặt ra những thách thức về giáo dục, y tế, chăm sóc và tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của trẻ em.
Dưới sự l•nh đạo của Đảng, công cuộc đổi mới đất nước những năm qua đ• thu được những thành tựu đáng kể trên nhiều mặt, lĩnh vực. Sự phát triển kinh tế, x• hội của đất nước đ• trở thành tiền đề quan trọng thúc đẩy, nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em. Chiến lược thực hiện các mục tiêu đa dạng về trẻ em được thực hiện đầy đủ và toàn diện hơn thể hiện qua: Hệ thống pháp luật Việt Nam về trẻ em từng bước được hoàn thiện trên cả ba mặt bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em; ở cả ba môi trường giáo dục là gia đình, nhà trường và cộng đồng. Công tác chăm sóc giáo dục trẻ em thu hút được sự tham gia tích cực của hầu hết các cơ quan Đảng, chính quyền, các tổ chức và đoàn thể x• hội trong cả nước. Các chủ trương, đường lối về bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em của Đảng và Nhà nước được cụ thể hoá thông qua nhiều cơ chế, chính sách, các văn bản pháp luật.
Những nỗ lực trong công tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em của Đảng, Nhà nước và nhân dân đ• mang lại những kết quả tích cực. Điều kiện sức khoẻ và thể chất của trẻ em ngày càng được cải thiện và nâng cao: Với tỷ lệ tiêm chủng luôn đạt ở mức cao, Việt Nam đ• thanh toán bệnh bại liệt vào năm 2000 cũng như bệnh uốn ván ở bà mẹ và trẻ em sơ sinh vào năm 2005. Kể từ năm 1990 đến nay, tỷ lệ mắc bệnh sởi đ• giảm 95%. Các trường hợp thiếu vitamin A đ• trở nên ngày hy hữu. Cân nặng và chiều cao trung bình của trẻ em Việt Nam tăng đều. Điều kiện vui chơi giải trí của trẻ em đ• có những bước chuyển biến tích cực: Cả nước hiện có hơn 300 Nhà thiếu nhi các cấp và hàng ngàn điểm vui chơi tại cộng đồng. Số lượng văn hoá phẩm, sách báo, các chương trình phát thanh, truyền hình cho trẻ em đều có sự gia tăng kể cả về chất lượng và số lượng. Các chính sách ưu tiên cho giáo dục vùng sâu, vùng xa, cho trẻ em khó khăn đ• tạo điều kiện tốt cho trẻ em được đi học. Với chủ trương x• hội hoá giáo dục, nhiều phong trào như “Toàn dân đưa trẻ đến trường”, “Phổ cập giáo dục tiểu học”, “xoá mù” được đông đảo nhân dân hưởng ứng. Công tác chăm lo giáo dục các đối tượng trẻ em nghèo, trẻ em dân tộc ít người, trẻ em ở các vùng khó khăn được quan tâm.
Số trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt từng bước được chăm lo. Khoảng cách về tiếp cận các điều kiện y tế, học tập của trẻ em giữa các khu vực, vùng miền được rút ngắn đáng kể.
1.2- Một số khó khăn, thách thức.
Sau hơn 20 năm đổi mới, bên cạnh những thành quả kinh tế x• hội nêu trên cũng đ• nảy sinh nhiều khó khăn, thách thức. Tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị và thiếu việc làm ở nông thôn còn ở mức cao. Chất lượng giáo dục và đào tạo chưa tương xứng so với yêu cầu. Môi trường đô thị, nơi công nghiệp tập trung và một số vùng nông thôn ô nhiễm ngày càng nặng. Một số giá trị văn hoá và đạo đức x• hội suy giảm. Mức sống của nhân dân, nhất là nông dân ở một số vùng còn thấp; sự phân hoá giàu nghèo giữa các vùng, giữa thành thị và nông thôn, giữa các tầng lớp nhân dân tăng lên nhanh chóng. Những yếu tố đó đ• có tác động tiêu cực đối với công tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em.
Nhìn chung các điều kiện phát triển của trẻ em Việt Nam so với các nước trong khu vực và trên thế giới còn nhiều mặt hạn chế. Bên cạnh những kết quả đạt được, theo đánh giá của UNICEF Việt Nam vẫn còn bị tụt hậu trong một số lĩnh vực liên quan chính đến trẻ em. Vẫn còn nhiều trẻ em chưa được tiếp cận đầy đủ với nước sạch và các phương tiện vệ sinh môi trường phù hợp (51,5% dân số chưa được tiếp cận với nước sạch; 74,7% chưa có nhà vệ sinh phù hợp). Tỷ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em còn quá cao (25% trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng).
Do tác động của cơ chế thị trường, tình trạng trẻ em phạm tội, nghiện hút và lây nhiễm HIV/AIDS có xu hướng gia tăng; sự phân hoá giữa các vùng miền, giữa nông thôn và thành thị ngày càng được nới rộng đ• góp phần tạo ra khoảng chênh lệch về cơ hội học tập, sinh hoạt vui chơi giải trí cũng như các điều kiện phát triển khác của trẻ em.
Bạo lực, xâm hại trẻ em đang trở thành một vấn đề nhức nhối được x• hội lưu tâm. Tuy việc tuyên truyền thực hiện Công ước Quốc tế về quyền trẻ em, Luật bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng gần đây đ• xuất hiện nhiều trường hợp xâm hại và bạo hành trẻ em ở cả trong gia đình, nhà trường và ngoài x• hội, ở cả các lớp trông trẻ mẫu giáo và nhiều khu vực khác. Đầu năm 2008 các cơ quan báo chí đ• thông tin nhiều về tình trạng học sinh bỏ học với nhiều nguyên nhân trong đó có sự bất cập của hệ thống sách giáo khoa và những yếu tố khác như khó khăn kinh tế, lạm phát, giá cả tăng cao ảnh hưởng đến đời sống của đại đa số các hộ gia đình nghèo, khiến nhiều trẻ em phải bỏ học để giúp gia đình kiếm sống, hiện tượng lạm dụng sức lao động trẻ em có xu hướng gia tăng.
Tai nạn thương tích trẻ em đang trở thành một trong những vấn đề đáng báo động. Những thống kê gần đây cho thấy tai nạn thương tích chiếm tới hơn 70% các trường hợp gây tử vong cho trẻ em, trong đó tai nạn giao thông chiếm hơn 60%.
Bên cạnh đó cũng xuất hiện tình trạng nuông chiều, quá kỳ vọng vào con cái ở một bộ phận gia đình. Mức sinh giảm, đời sống kinh tế được cải thiện đ• khiến nhiều gia đình, đặc biệt là ở thành thị có điều kiện đầu tư cho cuộc sống sinh hoạt và học tập của con cái. Tuy nhiên sự kỳ vọng quá nhiều và sức ép về học tập đ• khiến nhiều trẻ em không còn thời gian để vui chơi và sinh hoạt, tạo ra các hội chứng phát triển không lành mạnh về thể chất như béo phì, bệnh tinh thần như: ích kỷ, thiếu tính tập thể. Tình trạng học thêm, học quá tải chưa giảm. Gánh nặng học tập trở thành rào cản thanh thiếu nhi đến với các hoạt động vui chơi tập thể.
Sự phổ cập công nghệ thông tin đ• mang đến cho trẻ em cơ hội tiếp cận nhiều ứng dụng internet đa dạng, nhưng cũng đặt ra thách thức trong việc chơi game, bị tác động bởi các xu hướng bạo lực và các luồng văn hoá không lành mạnh, tạo ra những hiệu ứng tâm lý như khép kín, ít giao tiếp x• hội, hội chứng trầm cảm.
2- Một số kết quả triển khai thực hiện chương trình bảo vệ, chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng và xây dựng Đội vững mạnh nhiệm kỳ đại hội VIII.
2.1- Một số kết quả đạt được.
* Phong trào thiếu nhi: Từ phong trào lớn xuyên suốt: "Nói lời hay làm việc tốt, phấn đấu trở thành con ngoan, trò giỏi, đội viên tốt, cháu ngoan Bác Hồ" đ• hình thành nhiều phong trào, nhiều cuộc vận động thu hút đông đảo thiếu nhi tham gia góp phần nâng cao chất lượng giáo dục thiếu nhi trong và ngoài nhà trường.
Công tác giáo dục truyền thống tiếp tục có bước phát triển mới, nhất là việc đổi mới nội dung, hình thức hoạt động. Các phong trào: "Hành trình về nguồn", "Đi tìm địa chỉ đỏ","Những địa chỉ nghĩa tình", phong trào "Đền ơn đáp nghĩa", "Uống nước nhớ nguồn", công tác "Trần Quốc Toản" được các tập thể đội tổ chức, thu hút đông đảo thiếu nhi tham gia.
Hoạt động văn hoá văn nghệ, thể dục thể thao giúp cho thiếu nhi rèn luyện thân thể, nâng cao sức khoẻ, thể chất. Nổi bật là các hoạt động như: liên hoan "Búp sen hồng”, “ Tiếng kèn Đội ta", Liên hoan ban nhạc tốp hát, đàn óocgan, Festival các Nhà thiếu nhi...
Các hoạt động tham gia bảo vệ môi trường, phòng chống các tệ nạn x• hội với các phong trào thi đua "Vì màu xanh quê hương", "Ngày thứ bảy tình nguyện", "Ngày chủ nhật xanh"; các cuộc thi "Ai khéo - Ai tài", sân chơi "Sắc màu tuổi thơ", “Liên hoan các đội tuyên truyền măng non", mô hình "Đội Sao đỏ", "Đội thiếu niên chữ thập đỏ", "Hòm thư cứu bạn", "Trường, lớp không ma tuý", đ• thu hút đông đảo thiếu nhi cả nước tham gia, góp phần tạo sân chơi bổ ích, an toàn và lành mạnh cho thiếu nhi.
*Công tác xây dựng Đội: Các cấp bộ Đoàn đ• tập trung làm tốt công tác chăm lo xây dựng tổ chức Đội, trọng tâm là nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ Đội, phụ trách Sao nhi đồng, chất lượng đội viên, phát triển đội viên lớn lên Đoàn, nâng chất lượng đội ngũ phụ trách thiếu nhi.
Các tỉnh, thành Đoàn đ• chủ động triển khai thực hiện "Chương trình dự bị đội viên" và "Chương trình rèn luyện đội viên, "Chương trình rèn luyện phụ trách Đội"; các mô hình "Hội thi phụ trách giỏi", Câu lạc bộ "Phụ trách thiếu nhi", Câu lạc bộ "Phụ trách giỏi", các hội thi "Nghi thức Đội", "Nét đẹp đội viên", "Búp măng xinh" với nhiều hình thức phong phú, giúp thiếu nhi tự rèn luyện và đăng ký thực hiện chương trình.
Hệ thống Hội đồng Đội các cấp từng bước được kiện toàn củng cố. Hoạt động thiếu nhi ở địa bàn dân cư đ• được các cấp bộ Đoàn quan tâm chỉ đạo, từng bước tạo sự chuyển biến mới về nhận thức và hành động trong cộng đồng.
Hệ thống Cung, Nhà thiếu nhi các cấp tiếp tục phát huy thế mạnh là thiết chế văn hoá quan trọng phục vụ hoạt động thiếu nhi trên địa bàn; được các cấp bộ Đoàn quan tâm chỉ đạo mở rộng đầu tư xây dựng mới và tăng cường định hướng hoạt động
* Cuộc vận động "Vòng tay bè bạn": Trong những năm qua có 100% cơ sở Đội tích cực tham gia phong trào "Tấm áo tặng bạn", "Quyên góp sách cho thiếu nhi đọc tại các điểm bưu điện văn hoá x•"... Các hoạt động giao lưu kết nghĩa các liên đội vùng đô thị với các liên đội vùng sâu, vùng xa, nhận giúp đỡ bạn nghèo, tham gia xây dựng nhà tình nghĩa đ• thu hút sự tham gia nhiệt tình của thiếu nhi cả nước. Toàn quốc đ• quyên góp hàng tỷ đồng xây dựng "Quỹ vì bạn nghèo"; hàng triệu bộ quần áo, nhiều đồ dùng học tập, sách vở, quần áo, xe đạp, mũ ca nô, băng nhạc, trống Đội... tặng thiếu nhi vùng khó khăn.
Các hoạt động giao lưu hữu nghị giữa thiếu nhi Việt Nam với thiếu nhi thế giới và khu vực tiếp tục có những bước phát triển mới, thông qua các cuộc thi viết thư UPU, thi vẽ, triển l•m tranh quốc tế, trại hè Châu á - Thái Bình Dương tại Nhật Bản, tổ chức các hoạt động giao lưu với các bạn thiếu nhi các nước đang sinh sống tại Việt Nam ...
*Cuộc vận động "Vì đàn em thân yêu": Trung ương Đoàn, Hội đồng Đội Trung ương đ• chủ động tham mưu cho Đảng, Nhà nước ban hành nhiều văn bản về cơ chế, chính sách, triển khai nhiều chương trình, dự án quan trọng thúc đẩy công tác Đội và phong trào thiếu nhi. Các cấp bộ Đoàn đ• tập trung đẩy mạnh tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước; các chủ trương của Đoàn liên quan tới công tác bảo vệ, chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng, trong đó trọng tâm là: Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em; Công ước Quốc tế về Quyền Trẻ em; Chương trình hành động Quốc gia vì trẻ em giai đoạn 2001 - 2010; Chỉ thị 55 ngày 28/6/2000 của Bộ Chính trị khoá VIII về việc "Tăng cường sự l•nh đạo của các cấp uỷ Đảng cơ sở đối với công tác chăm sóc, giáo dục thiếu nhi"; Quyết định 134/TTg ngày 31/5/1999 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt về "Chương trình hành động chăm sóc trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn"; Nghị quyết 10 của BCH TƯ Đoàn khoá VII về "Tăng cường chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng và xây dựng Đội TNTP Hồ Chí Minh giai đoạn 2000- 2005". Hội đồng Đội Trung ương đ• tham mưu Ban Thường vụ Trung ương Đoàn ban hành kế hoạch số 40 về đẩy mạnh cuộc vận động "Vì đàn em thân yêu" với nhiều nội dung, hình thức cụ thể; tạo nguồn ngân sách đầu tư cho việc xây dựng các điểm vui chơi cho trẻ em; ưu tiên cho các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng khó khăn.
Trong 5 năm 2002 - 2007, toàn Đoàn đ• tổ chức hàng nghìn lượt truyền thông, giao lưu, liên hoan văn nghệ, thể thao, hội trại; nhận đỡ đầu, chăm sóc thiếu nhi tàn tật, thu thập chữ ký ủng hộ thiếu nhi nhiễm chất độc da cam; tham gia vận động thiếu nhi bỏ học trở lại trường, thiếu nhi lang thang cơ nhỡ trở về với gia đình; tổ chức các lớp ánh sáng văn hoá hè; tặng quà cho thiếu nhi vùng sâu vùng xa. Kết quả cả nước đ• xây dựng được 32.917 công trình “Vì đàn em thân yêu với trị giá 38,4 tỷ đồng, nhận chăm sóc, đỡ đầu giúp đỡ, tặng quà cho 601.828 em có hoàn cảnh khó khăn, trị giá hơn 25 tỷ đồng. Thông qua phong trào "Phụ trách tình nguyện", toàn quốc đ• xây dựng 709 công trình trị giá 10 tỷ 157 triệu đồng; mở 1.764 lớp học tình thương với 42.709 em tham gia. Cả nước đ• có 5.852 đội thanh niên tình nguyện vì thiếu nhi, mở được 7.545 lớp học tình thương thu hút 130.950 em tham gia...
2.2- Một số khó khăn, hạn chế:
- Nhận thức và chỉ đạo công tác Đội, hoạt động thiếu nhi của tổ chức Đoàn ở một số địa phương và một bộ phận cán bộ đoàn viên còn hạn chế. Công tác nghiên cứu, tìm tòi các giải pháp mới trong công tác Đội và phong trào thiếu nhi chưa thực sự được chú trọng, các hoạt động được tổ chức theo chủ nghĩa kinh nghiệm, ít sáng tạo.
- Đội ngũ cán bộ Đoàn làm công tác Đội ở tất cả các cấp còn thiếu về số lượng, một bộ phận còn yếu về kỹ năng nghiệp vụ. Phương pháp công tác của một bộ phận cán bộ thiếu khoa học, hành chính hoá, chưa thực sự tâm huyết với với phong trào. Chất lượng cán bộ phụ trách, Sao Nhi đồng, cán bộ BCH liên, chi đội và chất lượng đội viên chưa đồng đều. Công tác đào tạo bồi dưỡng cán bộ Đội ở một số địa phương chưa được chú trọng, chưa thường xuyên.
- Một số hoạt động, phong trào của Đội còn tổ chức theo hướng áp đặt, chủ quan, chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu và sở thích của thiếu nhi; sinh hoạt Sao Nhi đồng, sinh hoạt Đội nặng về hình thức, nội dung sinh hoạt khô cứng, tính sáng tạo, tự quản trong sinh hoạt chưa cao. Một số phong trào hiệu quả thấp chưa thu hút đông đảo thiếu nhi tham gia.
- ở một số địa phương công tác tham mưu với cấp uỷ, chính quyền; cơ chế phối hợp với các ngành trong việc ban hành các chủ trương, chính sách, các chương trình hành động dành cho trẻ em còn lúng túng, không cụ thể, thậm chí còn chồng chéo, thiếu tính thống nhất; do vậy chưa tạo ra được sức mạnh tổng hợp trong x• hội hoá công tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục thiếu nhi.
2.3- Bài học kinh nghiệm:
- Nâng cao nhận thức và phát huy vai trò của tổ chức Đoàn trong việc chỉ đạo công tác Đội và hoạt động thiếu nhi.
- Chủ động tham mưu với Đảng và các cấp chính quyền về công tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục thiếu nhi; tăng cường sự phối hợp của Đoàn với các lực lượng x• hội để huy động nguồn lực cho hoạt động thiếu nhi và xây dựng Đội.
- Đổi mới nội dung và phương thức hoạt động Đội và phong trào thiếu nhi trên cơ sở hệ thống hoá và hoàn thiện các nội dung giáo dục phù hợp với lứa tuổi, đối tượng, thời đại và dân tộc, đồng thời tăng cường các phương tiện thông tin hiện đại và tạo môi trường văn minh tiến bộ để các em được giáo dục, rèn luyện. Phát huy tính tự quản và vai trò tham gia của thiếu nhi. Đa dạng hoá các mô hình và loại hình hoạt động, sinh hoạt Đội.
- Chăm lo kiện toàn Hội đồng Đội các cấp, đặc biệt coi trọng xây dựng đội ngũ cán bộ phụ trách, cán bộ chỉ huy Liên, Chi đội, phụ trách Sao. Tăng cường đôn đốc kiểm tra trên cơ sở phân công, phân nhiệm rõ ràng, chú trọng công tác tuyên truyền, thi đua khen thưởng.
II- Mục tiêu và giải pháp Thực hiện chương trình bảo vệ, chăm sóc, giáo dục Thiếu niên nhi đồng và xây dựng Đội TNTP Hồ Chí Minh vững mạnh.
1- Mục tiêu.
Phát huy vai trò phụ trách của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh với Đội TNTP Hồ Chí Minh, hướng dẫn thiếu nhi thực hiện tốt 5 điều Bác Hồ dạy, tạo môi trường giúp thiếu nhi nuôi dưỡng ước mơ, hình thành nhân cách, phấn đấu học tập và rèn luyện trở thành con ngoan, trò giỏi, đội viên tốt, cháu ngoan Bác Hồ, đoàn viên Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.
*Những chỉ tiêu lớn:
- 100% cơ sở Đoàn, mỗi năm có ít nhất 01 công trình "Vì đàn em". Phấn đấu để hầu hết các tỉnh, thành, quận, huyện có Nhà thiếu nhi .
- Tập hợp 90% thiếu nhi tham gia vào các hoạt động của Đội .
- Hàng năm kết nạp 90% thiếu nhi trong độ tuổi vào Đội.
- 80% Đội viên đạt danh hiệu "Cháu ngoan Bác Hồ".
- 55% số Đội viên lớn được kết nạp vào Đoàn.
- 100% nhi đồng đến độ tuổi trong trường học được kết nạp vào Đội.
- 100% các cơ sở Đội triển khai thực hiện tốt phong trào “Thiếu nhi Việt Nam thực hiện tốt 5 điều Bác Hồ dạy”.
2- Nội dung và giải pháp chủ yếu.
2.1- Nâng cao trách nhiệm của tổ chức Đoàn trong chỉ đạo, hướng dẫn, thực hiện công tác chăm sóc, giáo dục thiếu nhi và phụ trách Đội TNTP Hồ Chí Minh:
2.1.1- Tập trung nâng cao nhận thức, trách nhiệm và trang bị kỹ năng công tác Đội cho cán bộ Đoàn, đoàn viên và tổ chức cơ sở Đoàn.
Chỉ tiêu: Phấn đấu, 100% cơ sở Đoàn hàng tháng, quý có các hoạt động cụ thể, thiết thực dành cho thiếu nhi.
- Tập trung nâng cao nhận thức, trách nhiệm và trang bị kỹ năng công tác Đội cho cán bộ Đoàn và đoàn viên
- Xây dựng Hội đồng Đội các cấp đủ mạnh về số lượng và chất lượng
- Tăng cường tập huấn kỹ năng, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ phụ trách và chỉ huy Đội.
- Các cấp bộ Đoàn phân công những cán bộ giỏi phụ trách công tác Đội, đồng thời phát triển đội ngũ cộng tác viên tạo sức mạnh đồng bộ chăm lo công tác Đội và phong trào thiếu nhi.
- Tổ chức tuyên truyền sâu rộng trong các lực lượng x• hội và các cấp bộ Đoàn, Hội, đoàn viên thanh niên về trách nhiệm bảo vệ, chăm sóc giáo dục trẻ em, giúp cho mỗi cấp bộ Đoàn, Hội, mỗi cán bộ đoàn viên, hội viên tự xác định trách nhiệm của mình đối với công tác Đội và phong trào thiếu nhi.
- Đa dạng hoá công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức và kiến thức cho cán bộ, đoàn viên thanh niên thông qua các kênh thông tin đại chúng, mở rộng các hình thức truyền thông, tư vấn tại các Nhà thiếu nhi và trụ sở Đoàn các cấp
- Cung cấp kỹ năng, kiến thức chăm sóc, giáo dục thiếu niên nhi đồng.
- Hàng năm có chương trình phối hợp công tác giữa Hội đồng Đội Trung ương với các cơ quan báo chí, truyền thông trong và ngoài Đoàn. Tập trung phản ánh các nội dung công tác Đội và phong trào thiếu nhi, nêu gương tốt, nhân rộng mô hình kinh nghiệm điển hình, cách làm hay, có hiệu quả.
- Biên soạn tài liệu hướng dẫn sinh hoạt Đội, Sao Nhi đồng theo hướng cải tiến nội dung, hình thức sinh hoạt thiết thực, sát đối tượng và các loại tài liệu chuyên môn nghiệp vụ hướng dẫn nâng cao kỹ năng nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Đội các cấp.
2.1.2- Tiếp tục đẩy mạnh Cuộc vận động "Vì đàn em thân yêu" trong toàn Đoàn. Tập trung vào một số nội dung chủ yếu sau:
Chỉ tiêu: Mỗi chi đoàn nhận giúp đỡ, đỡ đầu từ 03 thiếu nhi đặc biệt khó khăn trở lên; phấn đấu 100% các x• vùng sâu, xa, nông thôn có tủ sách dành cho thanh thiếu nhi; đến cuối nhiệm kỳ giảm thiểu tình trạng học sinh bỏ học.
- Phân công cán bộ Đoàn đủ năng lực, nhiệt tình, tâm huyết và kinh nghiệm làm công tác phụ trách thiếu nhi; thường xuyên tập huấn nâng cao trình độ, kỹ năng nghiệp vụ cho cán bộ phụ trách thiếu nhi ở cơ sở.
- Các cấp bộ Đoàn tiếp tục duy trì, đẩy mạnh và nhân rộng phong trào "Thanh niên tình nguyện vì đàn em","Phụ trách tình nguyện".
- Thực hiện vai trò nòng cốt trong vận động x• hội chăm sóc, giáo dục thiếu nhi, giúp đỡ trẻ em đặc biệt khó khăn và con em các gia đình chính sách.
- Tổ chức các "Công trình thanh niên mang tên vì đàn em". Các cấp bộ Đoàn, chủ động hỗ trợ, tạo điều kiện cơ sở vật chất, đầu tư kinh phí cho hoạt động thiếu nhi và xây dựng Đội, hàng tháng chi đoàn có một việc làm thiết thực dành cho trẻ em, mỗi Đoàn viên là tuyên truyền viên tích cực vận động x• hội chăm sóc, giáo dục thiếu nhi, giúp đỡ trẻ em đặc biệt khó khăn, giúp đỡ trẻ em chậm tiến, vi phạm pháp luật, giúp các em hoà nhập cộng đồng.
- Tổ chức cho các cơ sở Đoàn, đoàn viên, thanh niên kết nghĩa, nhận đỡ đầu các cơ sở, trung tâm nuôi dưỡng trẻ em có hoàn cảnh khó khăn.
- Các cấp bộ Đoàn đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động; tổ chức các lớp phụ đạo, bổ sung kiến thức; các phong trào quyên góp sách vở, quần áo, đồ dùng học tập... giúp đỡ các em học sinh bỏ học có điều kiện quay lại trường. Đối với lực lượng phụ trách thực hiện tốt việc hướng dẫn thiếu niên, nhi đồng tham gia hưởng ứng Cuộc vận động "Giúp bạn đến trường".
2.1.3- Tăng cường củng cố, kiện toàn lực lượng phụ trách Đội. Trọng tâm là:
Chỉ tiêu: Phấn đấu 100% cán bộ phụ trách thiếu nhi trong và ngoài nhà trường được trang bị tài liệu, được tập huấn nghiệp vụ. Phấn đấu 60% cấp huyện, thị có Câu lạc bộ "Phụ trách Đội", hoặc "Liên đội phụ trách".
- Kiện toàn, củng cố, chọn cử đội ngũ cán bộ Hội đồng Đội các cấp và cán bộ làm công tác thiếu nhi.
- Đối với Chương trình rèn luyện phụ trách: cần tập trung triển khai thực hiện tới đội ngũ cán bộ phụ trách Đội. Chú ý tới lực lượng giáo viên phụ trách Đội mới được phân công. Thường xuyên cập nhật những nội dung, thông tin mới giúp đội ngũ giáo viên phụ trách Đội có đủ kỹ năng, phương pháp tiếp cận đáp ứng nhu cầu nguyện vọng của thiếu nhi và thực tiễn công tác Đội và phong trào thiếu nhi giai đoạn hiện nay. Đánh giá quy trình, phương pháp triển khai Chương trình rèn luyện phụ trách từ năm 2004 đến nay, rút kinh nghiệm để hoàn thiện và thực hiện chương trình có hiệu quả trong thời kỳ mới.
- Xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu công tác Đội và phong trào thiếu nhi thực sự là những người bạn, có khả năng hướng dẫn, tổ chức hoạt động cho thiếu nhi, tư vấn cho thiếu nhi. Hàng năm Hội đồng Đội các cấp tổ chức các lớp đào tạo kỹ năng, nghiệp vụ công tác thiếu nhi, bồi dưỡng kiến thức cho đội ngũ cán bộ phụ trách Đội.
- Đổi mới, tăng cường công tác tập huấn trang bị nghiệp vụ, kỹ năng công tác thiếu nhi cho đội ngũ phụ trách, nhất là cấp x•, phường. Đa dạng hoá các hình thức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phụ trách Đội theo hướng coi trọng các hình thức thi "Giáo viên - Tổng phụ trách giỏi", "Chi Đoàn, Đoàn viên phụ trách thiếu nhi giỏi" các cấp.
- Nâng cao chất lượng đào tạo của khoa công tác thiếu nhi thuộc Học viện Thanh thiếu nhi Trung ương.
- Phối hợp với ngành giáo dục, đào tạo kiện toàn khoa Công tác Đội và nâng cao chất lượng đào tạo phụ trách Đội, trong các trường Đại học, Cao đẳng Sư phạm.
- Trong nhiệm kỳ Trung ương sẽ ban hành Giải thưởng dành cho Tổng phụ trách Đội giỏi. Các cấp bộ Đoàn, Đội ở cơ sở tăng cường tổ chức "Liên hoan gặp mặt phụ trách thiếu nhi giỏi".
2.1.4- Tăng cường phối hợp với chính quyền, các ngành, đoàn thể, các lực lượng xã hội, gia đình và nhà trường trong công tác bảo vệ, chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng và tổ chức các hoạt động cho thiếu nhi.
Chỉ tiêu: Phấn đấu 80% các tỉnh, thành có kế hoạch, chương trình tham mưu cấp uỷ, chính quyền địa phương xây dựng Nhà thiếu nhi cấp quận, huyện; phấn đấu phần lớn cấp x•, phường có điểm vui chơi cho thiếu nhi.
- Tham mưu với cấp uỷ Đảng để có chương trình làm việc với chính quyền, Hội đồng nhân dân tạo cơ chế, chính sách, có chương trình phối hợp công tác với các ngành, đoàn thể, vận động các tổ chức x• hội, gia đình, nhà trường, tạo sức mạnh tổng hợp, góp phần x• hội hoá công tác chăm sóc, giáo dục trẻ em, đồng thời tạo ra các nguồn lực cho công tác Đội và phong trào thiếu nhi.
- Chủ động đề ra các chương trình, kế hoạch cụ thể chăm sóc, giáo dục thiếu nhi và xây dựng Đội.
- Xây dựng môi trường gia đình văn hoá, nhà trường "kỷ cương, tình thương, trách nhiệm", x• hội tiến bộ để thiếu nhi được học tập, vui chơi và phát triển lành mạnh.
- Tạo điều kiện để thiếu nhi tích cực thực hiện phong trào "tuổi nhỏ làm việc nhỏ" góp phần tham gia vào công cuộc phát triển kinh tế, x• hội ở địa phương. Chú trọng tổ chức hoạt động văn hoá văn nghệ, thể dục thể thao, các hoạt động phòng chống tệ nạn x• hội: ma tuý, HIV/AIDS; vệ sinh môi trường; phòng chống tai nạn thương tích trẻ em; thực hiện quyền và bổn phận trẻ em.
- Củng cố và phát triển hệ thống Nhà thiếu nhi, điểm vui chơi dành cho trẻ em; nâng cao chất lượng hoạt động thiếu nhi trên địa bàn dân cư theo hướng tổ chức các phong trào cụ thể cho thiếu nhi ở cơ sở.
- Chủ động tham mưu cho các cấp chính quyền đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng điểm vui chơi dành cho trẻ em.
- Vận động xây mới và nâng cấp phòng học, điểm vui chơi, tủ sách, phòng truyền thống, ủng hộ phương tiện học tập, vui chơi giải trí và sinh hoạt Đội, sinh hoạt Sao Nhi đồng.
2.2- Tập trung chỉ đạo, đổi mới phương thức hoạt động thiếu nhi:
Chỉ tiêu: 100% các liên đội có góc, phòng truyền thống Đội, tủ sách "Nghiệp vụ công tác Đội", Đội Tuyên truyền măng non; 80% liên đội khối THCS làm tốt công tác phụ trách Sao Nhi đồng.
- Đổi mới nội dung, phương thức sinh hoạt, hoạt động Đội và phong trào thiếu nhi theo hướng gắn sinh hoạt, hoạt động của Đội và phong trào thiếu nhi với việc giải quyết những vấn đề bức xúc của thiếu nhi trong nhà trường, ở địa bàn dân cư. Phát huy vai trò tích cực tham gia của đội viên trong sinh hoạt; khắc phục tình trạng chủ quan, áp đặt của thầy cô giáo, anh chị phụ trách trong hoạt động của Đội.
- Nâng cao chất lượng phong trào thi đua trong học tập như: "Học tập tốt, rèn luyện tốt", "Vượt khó học tốt", "Đôi bạn cùng tiến"; các loại hình Câu lạc bộ môn học. Tiếp tục phát động trong thiếu nhi cả nước phong trào "Em yêu khoa học"
- Chú trọng các loại hình giáo dục truyền thống, đạo đức, lòng nhân ái và phát triển thể chất. Duy trì và phát triển phong trào "Uống nước nhớ nguồn", "Đi tìm địa chỉ đỏ", các hình thức sinh hoạt Câu lạc bộ "Quyền trẻ em", diễn đàn "Trẻ với trẻ"...
- Triển khai đồng bộ phong trào "Nghìn việc tốt" trong giai đoạn mới, coi đây là trọng tâm chỉ đạo trong suốt cả nhiệm kỳ; Hội đồng Đội các cấp cụ thể hoá các tiêu chí của phong trào "Nghìn việc tốt" phù hợp với từng đối tượng thiếu nhi và điều kiện của địa phương
- Thực hiện có hiệu quả Cuộc vận động "Thiếu nhi Việt Nam thi đua thực hiện tốt 5 điều Bác Hồ dạy".
- Tổ chức các hoạt động phát huy tinh thần sáng tạo của thiếu nhi; đa dạng các hình thức sinh hoạt, từng bước hiện đại hoá các nội dung, hình thức hoạt động Đội TNTP Hồ Chí Minh thông qua các kênh thông tin như website, các blogs, forum, các diễn đàn trao đổi thông tin; khuyến khích thiếu nhi sử dụng Internet phục vụ cho học tập và đáp ứng nhu cầu tinh thần lành mạnh...
- Tổ chức "Trại hè thiếu nhi" hàng năm, lồng ghép cung cấp cho thiếu nhi những kiến thức cơ bản trong cuộc sống và giúp các em rèn luyện kỹ năng trong cuộc sống.
- Đẩy mạnh công tác nghiên cứu nắm bắt tình hình hoạt động của Đội, gắn đổi mới nâng cao chất lượng hoạt động Đội với chiến lược phát triển nguồn lực trẻ có chất lượng công tác chăm sóc giáo dục trẻ em Đảng, Nhà nước đ• đề ra. Tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra giám sát trọng tâm là việc thực hiện Chương trình rèn luyện phụ trách, Chương trình rèn luyện đội viên, Nghi thức Đội sửa đổi.
- Phát huy vai trò các cơ quan báo chí, xuất bản của Đoàn trong giáo dục nâng cao sức khỏe thể chất và đời sống văn hoá tinh thần cho thiếu nhi. Quan tâm chăm lo đời sống văn hóa tinh thần cho thiếu nhi nông thôn, miền núi, thiếu nhi dân tộc thiểu số.
2.3. Chăm lo xây dựng tổ chức Đội vững mạnh, xứng đáng là đội dự bị, bổ sung lực lượng thường xuyên cho Đoàn, là lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường.
Chỉ tiêu: 100% Liên đội triển khai thực hiện, 100% thiếu nhi đăng ký thực hiện tốt Chương trình rèn luyện đội viên; 80% Đội viên đạt 3 chuyên hiệu trở lên/năm;100% cán bộ Ban Chỉ huy liên, chi Đội định kỳ được tập huấn bồi dưỡng nghiệp vụ; 100% nhi đồng đến tuổi được kết nạp vào Đội; 35% x•, phường thường xuyên tổ chức tốt hoạt động thiếu nhi ở địa bàn dân cư.
- Đối với Chương trình rèn luyện đội viên: Tiếp tục bổ sung, chỉnh sửa và hoàn thiện nội dung; đổi mới phương thức triển khai thực hiện Chương trình rèn luyện đội viên theo hướng giảm tải để phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi của các đối tượng thiếu niên, nhi đồng và thực tiễn tình hình phát triển kinh tế - x• hội của địa phương, đơn vị trong giai đoạn hiện nay.
Về quy trình triển khai và phương pháp đánh giá Chương trình rèn luyện đội viên trong giai đoạn mới cần đa dạng hoá các hình thức công nhận, tránh hình thức hoá, bảo đảm hấp dẫn, dễ tiếp thu thực hiện.
- Tập trung bồi dưỡng, đội viên lớn phát triển vào Đoàn, thông qua các hình thức sinh hoạt giáo dục truyền thống về Đảng cộng sản Việt Nam, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh...; duy trì các hình thức sinh hoạt theo sở thích, các cuộc thi.
- Tăng cường đổi mới công tác cán bộ chỉ huy Đội: Tập trung cho việc xây dựng nội dung chương trình bồi dưỡng tập huấn cán bộ Ban chỉ huy liên, chi đội hàng năm, thường xuyên tổ chức các cuộc thi "Chỉ huy Đội giỏi", "Phụ trách Sao giỏi", "Liên hoan, gặp mặt chỉ huy Đội giỏi" các cấp.
- Triển khai đề án "Thủ lĩnh trẻ tương lai" nhằm phát hiện, bồi dưỡng và tôn vinh cán bộ chỉ huy Đội giỏi. Tiếp tục bình chọn cán bộ Đội xuất sắc qua giải thưởng Kim Đồng.
- Tiếp tục củng cố nâng cao chất lượng công tác nhi đồng, đưa việc triển khai thực hiện Chương trình dự bị đội viên vào nền nếp; quan tâm việc lựa chọn Đội viên xuất sắc tham gia phụ trách Sao.
- Đối với tổ chức Đội cấp x•, phường: Tham mưu thành lập, kiện toàn, củng cố Hội đồng Đội cấp x•, phường. Tăng cường cán bộ, nguồn lực đảm bảo cho hoạt động Hội đồng Đội cấp x•, phường.
Tạo chuyển biến tích cực trong hoạt động thiếu nhi ở địa bàn dân cư. Duy trì và nhân rộng các hình thức sinh hoạt: Câu lạc bộ sở thích; Lớp học tình thương; Đội tuyên truyền măng non; Tiếng kẻng học tập ...nhằm hướng các em tham gia các hoạt động học tập, vui chơi giải trí và tham gia các hoạt động văn hoá, x• hội ở địa phương.
Thực hiện tốt cơ chế chính sách với đội ngũ cán bộ phụ trách Đội, đặc biệt là các chính sách nhằm tập hợp, thu hút đội ngũ cán bộ Đội cấp x•, phường; cán bộ phụ trách tham gia tổ chức các hoạt động thiếu nhi ở địa bàn dân cư.
- Làm tốt công tác khen thưởng đối với các cá nhân, đơn vị có thành tích trong công tác Đội và phong trào thiếu nhi.
* **
Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục thiếu nhi là trách nhiệm của toàn xã hội mà trước hết là trách nhiệm của các cấp bộ Đoàn, đoàn viên thanh niên". Với tinh thần tất cả vì đàn em thân yêu, Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IX đ• xác định nhiều nội dung quan trọng nhằm bảo vệ, chăm sóc và giáo dục thiếu nhi. Để Nghị quyết sớm đi vào cuộc sống, các cấp bộ Đoàn, Đội sớm chủ động xây dựng kế hoạch tổ chức triển khai với nhiều hoạt động cụ thể, phù hợp với tình hình địa phương, đơn vị, phấn đấu thực hiện thành công các mục tiêu xây dựng Đội, chăm sóc, giáo dục thiếu niên nhi đồng, góp phần hình thành lớp công dân mới, thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Một số vấn đề gợi ý thảo luận
1- Hoạt động thiếu nhi trên địa bàn dân cư:
- Mô hình tổ chức hoạt động thiếu nhi.
- Phương pháp tổ chức hoạt động thiếu nhi.
- Vấn đề kết nạp đội viên.
- Lực lượng phụ trách thiếu nhi.
- Nội dung sinh hoạt của thiếu nhi.
- Nguồn lực tổ chức hoạt động thiếu nhi.
- Thời gian tổ chức các hoạt động thiếu nhi.
2- Thiết chế hoạt động Đội và mô hình điểm vui chơi giải trí thiếu nhi:
- Công tác quy hoạch tổng thể hệ thống Nhà thiếu nhi cấp tỉnh, huyện.
- Cơ chế, chính sách cho đội ngũ cán bộ Nhà thiếu nhi cấp tỉnh, huyện.
- Công tác quy hoạch điểm vui chơi giải trí cho thiếu nhi cấp x•, phường.
- Tham mưu xây dựng, duy trì, sử dụng điểm vui chơi giải trí cho thiếu nhi hiện có.
- Vai trò của cấp bộ Đoàn, Đội trong tham mưu xây dựng, tổ chức điểm vui chơi giải trí cho thiếu nhi.
3- Tổ chức Hội đồng Đội cấp x• phường:
Đánh giá thực chất hiệu quả hoạt động Hội đồng Đội cấp x•, phường:
- Công tác tham mưu kiện toàn, củng cố Hội đồng Đội cấp x•, phường.
- Vấn đề cán bộ, nguồn lực đảm bảo cho hoạt động Hội đồng Đội cấp x•, phường.
- Hướng sắp tới có tiếp tục thành lập tổ chức Đội ở hay chỉ tổ chức hoạt động thiếu nhi ở địa bàn dân cư.
4- Chương trình rèn luyện đội viên:
- Những thuận lợi, khó khăn trong triển khai Chương trình rèn luyện đội viên trong giai đoạn hiện nay.
- Về sửa đổi các nội dung Chương trình rèn luyện đội viên theo hướng giảm tải nội dung phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi của các đối tượng thiếu niên, nhi đồng và thực tiễn hiện nay.
- Đa dạng hoá các hình thức công nhận, tránh hình thức hoá quy trình triển khai và phương pháp đánh giá Chương trình rèn luyện đội viên trong giai đoạn hiện nay.
5- Chương trình rèn luyện phụ trách Đội:
- Những thuận lợi, khó khăn trong triển khai Chương trình rèn luyện phụ trách Đội.
- Những nội dung, thông tin cần cập nhật trong Chương trình rèn luyện phụ trách nhằm giúp đội ngũ giáo viên phụ trách Đội có đủ kỹ năng, phương pháp tiếp cận được nhu cầu của thiếu nhi và thực tiễn công tác Đội và phong trào thiếu nhi giai đoạn hiện nay.
- Về quy trình, phương pháp triển khai Chương trình rèn luyện phụ trách từ năm 2004 đến nay, những kinh nghiệm, giải pháp.
