TRUNG TÂM BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY DÂN CA XỨ NGHỆ

“Tôi thật sự rất buồn. Nhiều lúc tôi muốn bỏ nghề lắm. Nhưng anh em luôn coi tôi như một nguồn động viên, tiếp sức cho họ dù chỉ là chút tinh thần nên tôi lại nghĩ: Mình mà chán nản, buông xuôi nữa thì anh em sẽ ra sao nên tôi lại phải gạt nước mắt, cười thật tươi động viên anh em “hãy đồng cam cộng khổ” để gánh vác trách nhiệm to lớn là gìn giữ và phát huy di sản của ông cha”, “cây đại thụ” – Nghệ sỹ nhân dân Trịnh Thị Hồng Lựu chia sẻ khi nói đến sự “chết mòn” của Trung tâm Bảo tồn và Phát huy di sản dân ca xứ Nghệ.

“Nghiện” hát dân ca quên cả liềm trong bãi ngô

Có thể nói những làn điệu dân ca hà tĩnh mượt mà đến với Hồng Lựu tự nhiên như hơi thở và gắn bó máu thịt ngay từ ngày thơ bé tới nay và có lẽ sẽ hết cả cuộc đời. Hồng Lựu tâm sự: “Để làm nên một nghệ sỹ nhân dân Hồng Lựu tài năng như ngày nay không thể không nhắc đến những bài ca của bà, của mẹ, của những người dân chân chất, là núi đồi, sông nước vời vợi ân tình”.

Ngày nhỏ, bố mẹ Hồng Lựu hoạt động công tác xã hội và ít có thời gian chăm chút con cái. Hồng Lựu lớn lên trong vòng tay bà nội. Bà nội là một người phụ nữ bình thường nhưng ở bà có cả một kho tàng thơ ca, hò, vè, nhất là truyện Kiều.

Điều đầu tiên bà nội truyền cho Hồng Lựu không phải là dân ca mà là những câu Kiều. Cho đến giờ, Hồng Lựu vẫn nhớ như in giọng hát của bà với những câu lẩy Kiều, vịnh Kiều gần gũi, sâu sắc. Lớn lên, Hồng Lựu tham gia các hoạt động văn nghệ ở thôn xóm, trường học.

Ngày đi học, Hồng Lưu liên tục phụ trách công tác văn thể của lớp, của trường từ cấp 1 cho đến cấp 3 và sau này học chuyên nghiệp cũng vậy. Mỗi lần có hội diễn văn nghệ là Hồng Lựu lại mày mò, tìm kiếm những làn điệu hay, viết lời mới. Bố và bà nội cũng thường xuyên sáng tác cho Hồng Lựu những bài hát để hát cổ động phong trào thiếu nhi như kế hoạch nhỏ, bắt bướm trừ sâu…

Do hoạt động văn nghệ sôi nổi nên Hồng Lựu được bác Nguyễn Trọng Đổng (lúc đó bác Đổng công tác ở phòng Văn hóa huyện Thanh Chương) giúp đỡ rất nhiều trong cách hát và cách dàn dựng. Câu hát dân ca nó cứ ngấm dần như thế và trở thành cái duyên nghiệp lúc nào không hay đối với nghệ sỹ Hồng Lựu.

Theo NSND Trịnh Thị Hồng Lựu thì: “Yếu tố quan trọng nhất để người nghệ sĩ gắn bó với câu hát quê hương đó chính là tố chất. Bản thân người đó phải có tố chất dân ca. Không chỉ lúc đứng trên sân khấu mới hát dân ca mà còn vận dụng dân ca vào trong lời ăn tiếng nói hằng ngày”.

“Người ta nói chuyện với nhau, gọi nhau cũng bằng lời hát. Không ít lần Hồng Lựu mải đối đáp mà quên cả liềm trong bãi ngô, rồi quên cả trời tối. Có lần mẹ với bà phải nhao nhác tìm gọi…”, NSND Hồng Lựu nhớ lại.

Ngoài ra nghệ sỹ Hồng Lựu cũng cho rằng: “Tố chất dân ca kết hợp với niềm đam mê sẽ trở thành cái nghiệp đeo đẳng suốt cả cuộc đời. Mỗi một ngày cha mẹ dạy chúng ta đều có chất dân ca. Câu hát đó là dân ca, câu nói đó là dân ca, đó là tiếng lòng của cha, của mẹ, của ông, của bà, của tổ tiên, của cái nắm đất đã sinh ra mình…”

Nỗi niềm đau đáu của nghệ sỹ nhân dân

Giờ đây đã trở thành “cây đại thụ” của dân ca xứ Nghệ nhưng để cho dân ca không bao giờ “nguội”, cứ tranh thủ rảnh rỗi vợ chồng nghệ sỹ Hồng Lựu lại đi khắp các làng trên xóm dưới của 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh để sưu tầm, nghiên cứu. Nghe nói ở đâu có người biết hát dân ca họ lại tìm đến. Khắp các vùng Cẩm Xuyên, Kỳ Anh (tỉnh Hà Tĩnh) đến miền Đô Lương, Anh Sơn (tỉnh Nghệ An)… ở đâu có câu lạc bộ dân ca là ở đó có mặt vợ chồng Hồng Lựu.

“Mình về đó, nghe họ hát, người hát chưa chuẩn lắm thì mình hướng dẫn, chỉnh lại. Có lúc, mình cũng vỡ lẽ ra nhiều điều, để rồi học hỏi, bổ sung làm “vốn liếng” cho mình. Hơn nữa, mình cũng sẽ hướng dẫn để các câu lạc bộ đó hoạt động chuyên nghiệp hơn, thúc đẩy phong trào quần chúng phát triển”, NSND Hồng Lựu chia sẻ.

Bên cạnh đó, đứng trước sự “chết mòn” của Trung tâm Bảo tồn và Phát huy di sản dân ca xứ Nghệ, NSND Hồng Lựu cũng đau đáu khi nghĩ đến lớp kế cận. Bởi lẽ theo nghệ sỹ Hồng Lựu thì: “Tôi là NSND, học xong Đại học chuyên ngành Quản lí Văn hóa, gần 2 năm là NSND, 11 năm NSƯT nhưng mã ngạch lương của tôi vẫn chỉ là trung cấp ra trường”.

Lương của anh chị em nghệ sĩ ở đây cũng chỉ trên dưới 2 triệu đồng/tháng, nếu không làm thêm thì lấy gì trang trải cuộc sống. Nhiều “cây” đàn rất giỏi nhưng cũng bỏ ra làm ngoài. Nhiều bạn trẻ về đây nhận việc, thấy cuộc sống vất vả của các anh chị em trong đoàn nên chỉ được một thời gian ngắn, họ lặng lẽ rút lui. Nhiều bạn trẻ hát rất hay, Hồng Lựu đến tận nhà mời họ về Đoàn, nhận biên chế luôn nhưng họ một mực từ chối. Trong khoảng 5 năm trở lại đây, Trung tâm không tuyển thêm được một người nào. Nếu cứ kéo dài tình trạng này thì niềm đau đáu lớn nhất trong cuộc đời nghệ sĩ của Hồng Lựu là không tìm được người thay thế.

Tôi đang phải ngày đêm “bẻ” từng câu hát, tìm đường đi nước bước cho từng diễn viên, chứ tìm cho ra người tâm huyết, sống hết mình cho dân ca, có khả năng sưu tầm, nghiên cứu, bảo lưu vốn quý đó thì chưa hề có. Nếu UBND tỉnh Nghệ An vẫn đầu tư cho dân ca như thời kì đầu thập niên 90 của thế kỷ XX thì Trung tâm khó lòng sống được”.

Khó khăn là vậy nhưng NSND Trịnh Thị Hồng Lựu vẫn một lòng với dân ca. Chị tâm sự: “Tôi thật sự rất buồn. Nhiều lúc tôi muốn bỏ nghề lắm. Nhưng anh em luôn coi tôi như một nguồn động viên, tiếp sức cho họ dù chỉ là chút tinh thần nên tôi lại nghĩ: “Mình mà chán nản, buông xuôi nữa thì anh em sẽ ra sao nên tôi lại phải gạt nước mắt, cười thật tươi động viên anh em “hãy đồng cam cộng khổ” để , gánh vác trách nhiệm to lớn là gìn giữ và phát huy di sản của ông cha”.

nguồn: phuongnam.net.vn