Cà gai leo: Đồn thổi và sự thực?

Cà gai leo: Đồn thổi và sự thực?

Nhiều tháng nay, có những tin đồn cà gai leo là thuốc quý chữa nhiều bệnh và xuất khẩu nên người dân ở Miền Trung săn lùng thu gom đến cạn kiệt. Vậy thực hư thế nào?

Nhiều tháng nay, có những tin đồn cà gai leo là thuốc quý chữa nhiều bệnh và xuất khẩu nên người dân ở Miền Trung săn lùng thu gom đến cạn kiệt. Vậy thực hư thế nào?

Cây cà gai leo (Solanum hainanense Solanaceae) được dùng trong phạm vi kinh nghiệm nhân dân chữa phong thấp, đau lưng, đau nhức xương, giảm đau; giải độc, giải rượu; tiêu đờm trừ ho; chữa bệnh gan; chữa rắn cắn. Không phải tất cả những kinh nghiệm này đều đã được chứng minh bằng y học hiện đại mà mới chỉ chứng minh một số trên phạm vi nghiên cứu.
Xem thêm: tra ca gai leo behena

Tác dụng thực của cà gai leo

Dưới đây xin điểm qua một vài công dụng của cà gai leo được quan tâm nhiều trong thời gian qua.

Về bệnh viêm gan do virút, viêm gan nhiễm mỡ, giải độc:

Từ năm 1997 đến nay có một số nghiên cứu, trong đó có hai luận văn tiến sĩ dược khoa, hai công trình nghiên cứu khoa học.

- Luận văn “Nghiên cứu lâm sàng tổn thương gan do tiếp xúc nghề nghiệp với TNT và tác dụng bảo vệ gan của cà gai leo trên thực nghiệm - 1997”, cho biết: “Dịch chiết toàn phần cà gai leo có tác dụng bảo vệ gan của chuột bị ảnh hưởng của chất độc TNT với vai trò: hạn chế tăng trọng lượng gan do nhiễm độc, ngăn chặn thoái hóa mỡ và sự chảy máu vi thể của nhu mô gan; làm giảm sự hủy hoại  tế bào và tan rã nhu mô gan, do đó bảo tồn được cấu trúc nan hoa của tiểu thùy gan”.

- Luận văn  “Nghiên  cứu cà gai leo làm thuốc chống viêm  gan và ức chế xơ gan - 2002” cho biết: “Dịch chiết toàn phần  và hoạt  chất  glycoancaloid của cà gai leo làm giảm trọng lượng u trên mô hình u hạt thực nghiệm; làm giảm hàm lượng colagenase  gan  trên mô hình  xơ gan thực nghiệm”.

Cả hai luận văn đều đưa ra các kết quả thu được trên mô hình thực nghiệm tức là  trên các bệnh gan do ta gây ra cho chuột, chứ không phải là kết quả trên bệnh gan ở người bị. Từ kết quả trên mô hình thực nghiệm đến việc chuyển thành thuốc dùng cho người phải qua nhiều chặng nghiên cứu (có thể được hay không). Không nên hiểu lầm có thể dùng ngay các kết quả nghiên cứu đó cho người.

- Công trình cấp nhà nước do TS. Nguyễn Thị Minh Khai chủ nhiệm  “Nghiên cứu thuốc từ cà gai leo chống viêm và ức chế sự phát triển xơ gan” cho biết: “Dịch chiết toàn phần và hoạt chất glycoancaloid có tác dụng bảo vệ gan ức chế sự phát triển xơ gan; có tác dụng kháng viêm, chống oxy hóa. Thử lâm sàng trên 60 người bệnh viêm gan B mạn đang hoạt động thấy kết quả điều trị ở nhóm dùng cà gai leo đạt mức tốt, rất tốt là 66,7%; trong khi ở nhóm chứng có tới 93,3% chỉ đạt  mức trung bình và kém”.

- Công trình “Nghiên cứu điều trị hỗ trợ bệnh nhân viêm gan virút B mạn tính thể hoạt dộng bằng thuốc từ cà gai leo”, thực hiện 90 người bệnh tại 3 bệnh viện: 103 - 354 - 108. So sánh giữa nhóm dùng cà gai leo (mỗi ngày 6 viên 0,250, trong 2 tháng) với nhóm chứng không dùng thuốc (số liệu ghi theo kết quả từng bệnh viện) thấy kết quả đạt được: làm giảm nhanh các triệu chứng lâm sàng như: mệt mỏi, đau hạ sườn phải, nước tiểu vàng, da niêm mạc vàng. Transaminase, bilirubin trở về mức bình thường nhanh. Sau điều trị có sự biến đổi về dấu hiệu virút: mất HbsAg 5,6% (0% - 17% - 0%); chuyển đảo huyết thanh 37,8% ( 23,3% - 26,7% -  63,3%) HBV-DNA (bản sao /ml) 62,9% (40% - 6/7 bệnh nhân - 66,7%).

Như ta biết, các nhà y học có đề ra 5 tiêu chuẩn đánh giá kết quả thuốc điều trị viêm gan B:

- Virút viêm gan B phải giảm: nồng độ  HBV-DNA  lý tưởng là giảm đến mức không  phát hiện được. Ví dụ: lúc đầu HBV-DNA là 200.000 bản sao/ 1ml máu, sau điều trị HBV-DNA chỉ còn 300 bản sao/1ml máu (tức chỉ còn 0,15% virút), coi như  “sạch virút”. Chỉ số HBsAg phải âm tính.

- Enzyme gan (ALT) giảm: lý tưởng là ALT phải trở  về mức bình thường.

Hình ảnh mô học của gan cải thiện: mô gan khi bị bệnh bị tàn phá, khi khỏi  được phục hồi.

- Thời gian đạt mục tiêu: trong 1 năm đạt được mục tiêu  trên được coi là tốt.

Sự kháng thuốc: thuốc bị kháng theo kiểu gen (genotopic resistance), có những gen không đáp ứng thuốc, biến đổi thành chủng kháng thuốc làm cho hiệu quả điều trị (sự ức chế virút) kém bền vững, tái phát bệnh.. Sau 5 năm, tỉ lệ kháng thấp, không tái phát được xem là tốt.

Các kết quả nghiên cứu thuốc đi từ cà gai leo có thể đi đến kết luận ban đầu là có tác dụng hỗ trợ cho việc điều trị viêm gan B nhưng không thể thay thế cho thuốc điều trị viêm gan B dạng hoạt động theo các tiêu chuẩn đánh giá trên. Mặt khác số lượng nghiên cứu quá ít (chỉ có 90 người), thời gian nghiên cứu lại ngắn (2 tháng) nên số liệu thu được chưa có sức thuyết phục cao (chênh lệch  số liệu giữa các bệnh viện khá cao, chưa giải thích được, không thể lấy trị số trung bình để đánh giá).
Xem thêm: behena