ÐẠO VÀ TÌNH TRONG QUAN HỆ THẦY TRÒ

Đă biết bao ngày, bao tháng, bao năm, lớp lớp học trò vẫn đặt hai chữ “Tôn sư” bên hai chữ “Trọng đạo” như khắc tạc một niềm tri ân. "Tôn sư trọng đạo” luôn là một truyền thống, một ứng xử đạo đức được bảo lưu và gìn giữ từ thế hệ này sang thế hệ tiếp sau. Đó vừa là bổn phận, vừa là nguyên lư trên bước đường khám phá và chinh phục kho tàng tri thức của nhân loại.

Thời nào cũng vậy, học tập là con đường để tìm hiểu và khám phá, trên con đường không ít chông gai này vai trò của người thầy có tầm quan trọng đặc biệt. Thầy là người khai tâm, khai trí, truyền thụ kiến thức cho ta từ tấm bé, giúp ta nên người. Chính bởi lẽ đó mà trong quan hệ thầy trò còn mang trong mình một vị thế đặc biệt hơn. Thầy yêu trò, tận tâm tận lực với trò. Trò kính thầy, chăm chỉ học tập và luyện rèn tri thức. Đó liệu đă phải là “đạo” chưa? Có thể. Nhưng chưa đủ. Quan trọng hơn nó bao hàm tất cả phép ứng xử trong quan hệ thầy trò mới chính là "Đạo” theo đúng nghĩa.

Đạo thầy trò tuy ở mỗi thời biểu hiện mỗi khác, song đều lấy sự tôn kính làm đầu. Xưa, trò xem thầy như cha, (chữ "sư" thường gắn cùng chữ "phụ"). Sự tôn kính của học trò đối với thầy chính ở trong cách cư xử đă trở thành khuôn mẫu. Chữ “tâm tang” đă nói thay cho biết bao thế hệ học trò. Khi mà người thầy đáng trọng vĩnh viễn ra đi, học trò cũng để tang 3 năm, chỉ khác một điều là không mang tang phục, nhưng trong trái tim của những trò kia, họ vẫn canh cánh bên lòng, thường trực cả trong bữa ăn, giấc ngủ là dáng hình thân quen, bao dung của người đã truyền thụ tri thức, người khai tâm, khai trí cho mình.

Ngày nay, có lẽ còn rất ít học trò biết được truyền thống mà ông cha ta đã gây dựng từ ngàn xưa này để ghi nhớ công ơn những người thầy giáo. Ngày nay, tuy học trò không nhất thiết phải để tâm tang thầy ba năm khi thầy mất, song, đạo thầy trò vẫn không thể mất đi. Ngày 20 tháng 11 hàng năm là ngày Tết của các thầy cô, đó chính là dịp để cho các học trò được thể hiện sự biết ơn và lòng kính trọng của mình đối với những người thầy đáng kính.

Sự gắn bó giữa thầy và trò nếu chỉ ràng buộc bởi chữ “đạo” không thôi sẽ không thể tới mức keo sơn được. Nhưng nếu chữ “đạo” gắn với chữ “tình” thì giữa thầy và trò đă là một mối giao hoà tình cảm, cao hơn, đó còn là sự đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu. Đạo thầy trò được xuất phát từ “tình thầy trò”, bởi khi thực thi chữ “đạo” ấy cũng phải là khởi nguồn của chữ “tình”. Và thật ra, giữa “Đạo” và “Tình” không thể phân biệt rạch ròi. Nó phải là sự hài hoà giữa phép tắc và tình cảm trong cùng một hành vi ứng xử, để tạo nên ứng xử ấy vừa đúng mực, vừa chân thành.

Ngược dòng thời gian, trở lại với truyền thống dạy học ngày xưa, gia đình nào khá giả thì mời thầy về ở cùng gia đình để chăm lo sự học cho con cháu. Gia đình nào khó khăn hơn thì gửi con cháu mình sang nhà thầy để thầy khai tâm, khai trí. Dưới cùng một mái nhà, cùng hoà điệu tâm hồn với những vần thơ, câu chữ, với những đạo lư làm người. Chữ “đạo” ấy, chữ “tình” này quấn quưt với nhau bởi một lẽ tự nhiên. Bây giờ, ta ít gặp những chuyện như vậy, bởi nhiều nguyên nhân, nhưng có lẽ mỗi người trong chúng ta thời hiện tại không hẳn không có những lúc đắm chìm trong kư ức tuổi thơ, ngày ta vào lớp 1 với những bước chập chững đầu đời. Vòng tay của những người mẹ hiền, họ được tôn xưng là những người mẹ thứ hai đă ôm trọn những bàn tay thơ dại, tạo thêm niềm tin, dũng khí để ta vững bước vào đời.

Hương vị ngọt ngào ấy chính là biểu trưng cao nhất của chữ “Đạo” trọn vẹn trong chữ “Tình", chúng ta, giờ đă có thể là ông, là bà, là cha, là mẹ nhưng mỗi người hẳn sẽ còn được trông lại nhiều lần những ánh mắt tinh khôi ấy trong vòng tay của các thầy, các cô, những người lại tiếp tục gieo mầm, nâng cánh cho mỗi thế hệ trẻ để các em lớn lên trong niềm yêu thương trọn nghĩa vẹn tình.