HOA VĂN TRANG PHỤC - NÉT ĐẶC TRƯNG VÙNG TÂY BẮC

Điện Biên Phủ rộng lớn và hùng vĩ, bồng bềnh mây trắng hoà lẫn những cánh rừng tiếp nối nhau chạy dài tầng tầng, lớp lớp. Thật khó mà tưởng tượng, trên mảnh đất này, một ngày nào đó thiếu vắng các thiếu nữ thắt đáy lưng ong, rực rỡ trong trang phục truyền thống của dân tộc mình đang chăm chỉ trên nương, đang thảnh thơi bên suối… nếu thế thì khác gì núi rừng Tây Bắc không còn hoa ban, đồi núi trập trùng mà không có những mảng xanh của cỏ cây hoa lá.
Là mảnh đất của hơn 20 dân tộc anh em cùng nhau chung sống, tuy phong tục, lề lối, hội hè có những chỗ khác nhau, nhưng tất cả đều có một điểm chung dễ dàng nhận biết, ở đây thiên nhiên và con người sống trong sự giao hoà, đồng cảm. Mối giao hoà ấy đã thể hiện rất rõ trong trang phục của những người phụ nữ, những bông hoa của mảnh đất rất đỗi tươi đẹp này. Các dân tộc Thái, Tày, Nùng, Dao, H’Mông… từ xa xưa đã có một nền nghệ thuật trang trí rất độc đáo. Đó là các họa tiết trang trí trên trang phục của đồng bào, đặc biệt là trên trang phục người phụ nữ đã thể hiện rất rõ tài năng, óc sáng tạo dồi dào cũng như truyền thống thẩm mỹ lâu đời của các dân tộc anh em.
Trong giao tiếp, lời nói là một dạng ngôn ngữ để mọi người hiểu nhau, thế nhưng ngôn ngữ cũng lại là một sự biến hoá khôn cùng, có khi chỉ bằng một ánh mắt, một cử chỉ cũng đã xác lập được một đối thoại hoàn chỉnh. Trong cộng đồng dân tộc, các hoạ tiết trang trí trên váy áo cũng có ngôn ngữ của riêng mình, nó không những chỉ ra đặc trưng của từng dân tộc mà nó còn ẩn chứa nhiều điều về giao lưu, bảo tồn văn hoá.
Ngoài dệt, người Dao còn thêu và hầu như người con gái Dao nào cũng biết thêu. Sự cần mẫn của họ đã để lại cho chúng ta một kho tàng nghệ thuật trang trí quý giá. Người Dao thường lấy màu xanh chàm để làm nền cho tất cả những họa tiết rất công phu tỉ mỉ. Đối tượng trang trí thông dụng của họ thường là núi, rêu, hoa lá, cây thông, cây cau, chim, gà…đặc biệt có cả người (thầy cúng) và con chó (tào chố) ở gấu áo người phụ nữ Dao đeo tiền, con ngựa (tào mã) ở cạp quấn chân...
Các hình trang trí được thêu một cách công phu trên khăn đội đầu, trên áo quần và cả những chiếc vòng bạc long lanh trên cổ…tựu trung cũng chỉ để làm đẹp thêm con người và là một phương tiện để gửi gắm tình cảm, ước mơ sâu xa, thầm kín.
Người Mông không dệt như người Mường và người Thái, cũng như không thêu quá tỉ mỉ như người Dao, người Mông thường vừa thêu vừa chắp vải, sau đó nhuộm bằng sáp ong. Để có một bộ trang phục, người Mông phải bỏ công sức khá lâu, là một đồ án trang trí hoàn chỉnh, từ các khăn quấn trên đầu thành một khối vững chãi (của người Mông đen) đến những vòng vải mầu, chắp xen kẽ với những mảng trang trí khỏe khoắn ở ống tay áo, nhìn vào ta như cảm nhận được những nếp lượn của những nấc ruộng bậc thang cao dần. Những mô típ hình chữ S uyển chuyển với những cánh hoa xanh đỏ ở cổ áo đến chiếc váy trang nhã ẩn hiện kín đáo dưới vạt áo và chiếc thắt lưng rực rỡ tạo cho người phụ nữ Mông có vẻ đẹp riêng biệt. Sự sáng tạo của người Mông về họa tiết và màu sắc rất táo bạo, khỏe khoắn, đơn giản mà vẫn hài hòa, tế nhị.
Người Thái rất có ý thức về cái đẹp. Họa tiết trang trí của dân tộc Thái thường đơn giản, khỏe và phong phú về màu sắc từ những con vật có thật như voi, hươu, chó, khỉ, rùa... đến những con vật tượng trưng mang ý nghĩa tôn giáo như long, ly, quy, phượng đều được cách điệu. Đời sống gắn chặt với hơi thở của núi rừng Tây Bắc đã ăn sâu vào tiềm thức, mỗi hoa văn, mỗi hoạ tiết đều là những vẻ đẹp của thiên nhiên được cách điệu. Những họa tiết hoa lá hình ô trám, sóng chéo xen kẽ, lặp đi lặp lại được bố cục chặt chẽ trên một diện lớn (mặt chăn, mặt đệm) chứng tỏ tài nghệ của những người phụ nữ. Ngoài ra người Thái còn dùng hình ông thầy cúng, then, những chiến binh, voi, ngựa... để trang trí là điểm độc đáo nổi bật trong nghệ thuật trang trí. Kho tàng nghệ thuật trang trí của các dân tộc còn lưu giữ được tới ngày nay vô cùng quý giá cần được bảo tồn, phát triển để lưu giữ bền lâu trong cộng đồng các dân tộc.