Bãi tắm Cửa Tùng

Khu danh thắng Cửa Tùng:
Khu danh thắng Cửa Tùng là một điểm kỳ thú trong một không gian nên thơ của một vùng biển Cửa Tùng.
Ðây là vùng bãi biển trải dài gần 1km từ cửa sông Minh Lương (Cửa Tùng Luật nơi sông Hiền Lương đổ ra biển ở địa phận hai làng Cát Sơn (phía Nam), An Hòa (phía Bắc) đến mũi Hàu). Ngày xưa đây là địa phận của phường Vĩnh An-Tổng An Du-phủ Vĩnh Linh.
Bãi tắm Cửa Tùng tọa lạc trên một vùng đất có địa mạo đặc biệt: Vừa có những dải cát dài, những mũi đá và đồi đất đỏ,vẻ đẹp tự nhiên của bãi tắm rất hiếm có trên dọc suốt 3.260km bờ biển Việt Nam.
Nguyên xưa, địa danh Cửa Tùng bao gồm một vùng rộng lớn của vùng phía đông huyện Minh Linh (Vĩnh Linh và Gio Linh ngày nay). Trước khi thuộc người Việt (thế kỷ XI) Cửa Tùng là một cảng thị sầm uất của người Chàm. Các phát hiện về khảo cổ học cho thấy: Cửa Tùng có nền văn hóa lâu đời hình thành từ thời Đại Đá mới.
Sự giao lưu mạnh mẽ về kinh đô và văn hóa sau công nguyên biến Cửa Tùng thành một cảng thị sầm uất: Nhiều tàu bè, thương gia nước ngoài đã đến đây để trao đổi buôn bán. Các sản vật người Chàm trao đổi như nước ngọt, hồ tiêu, trầm hương, quế...
Từ thế kỷ XI đến cuối thế kỷ XIX, Cửa Tùng là một cảng thị sầm uất có vai trò to lớn, trong sự phát triển kinh tế, giao lưu văn hóa của xứ Ðàng Trong...
Sau Hiệp ước Patơnốt(1884), cùng với việc củng cố chính quyền thống trị thực dân Pháp tiến hành khai thác thuộc địa. Chính quyền người Pháp đã phát hiện ra vẻ đẹp kỳ thú nên thơ của Cửa Tùng. Alaborde-một người Pháp rất am tường về Ðông Dương và Quảng Trị đã mô tả:
Cửa Tùng có một sắc thái rất đặc biệt bởi một cao nguyên rất xanh tươi ở độ cao 20m... Từ trên đồi con dốc người ta chiêm ngưỡng những màu xanh luôn biến đổi của biển và trời... Cửa Tùng có đủ các yếu tố để hàng năm du khách có thể đến đây nghỉ mát.
Năm 1896, Khâm sứ Trung kỳ Brieere vì thích thú Cửa Tùng đã cho xây dựng nhà nghỉ ở đây. Sau đó đến thế kỷ XX, các cha cố, chủ đồn điền,vua quan nhà Nguyễn cho xây dựng nhiều nhà nghỉ, khách sạn, nhà dây thép...tại đây, rất nhiều mỹ từ ca ngợi hết lời bãi tắm Cửa Tùng: Nữ hoàng của bãi tắm, Bà chúa của bãi tắm, Hòn ngọc của biển Thừa Lương...
Thật vậy, từ sắc thái đổi màu trong ngày đến cảnh quan khá đặc biệt đã tạo nên một vẻ hấp dẫn: Phía Nam là những dải cát dài (mà Lê Quý Ðôn gọi là đại trường sa), phía Tây là những làng quê đất đỏ mướt xanh hồ tiêu, mít, chè, phía Bắc là mũi Hàu, mũi Si giống như những con khủng long khổng lồ phơi mình cho sóng biển vuốt ve.
Cửa Tùng là một bãi tắm đẹp và an toàn, độ thoải của bãi tắm khá đặc biệt: từ trong bờ lội ra đến 400-500m nước chỉ sâu 1,5 đến 1,7m. Ðộ mặn của nước biển vừa phải: Nhạt hơn các vùng biển phía nam, đậm đà hơn các bãi tắm Nhật Lệ, Cửa Lò... Đặc biệt, Cửa Tùng tọa lạc trên một vùng cách xa các khu công nghiệp nên môi trường nước và không khí không bị ô nhiễm. Mặc dù là bãi tắm mùa hè (từ tháng 4 đến tháng 9) song Cửa Tùng lồng lộng gió đông nam (mà dân địa phương gọi là gió nồm), vì thế cái nóng, bốc lửa của gió lào về cách Cửa Tùng từ 6 -7km bị vô hiệu hóa hoàn toàn.
Do đặc điểm cấu tạo của địa chất Cửa Tùng vừa là bãi ngang vừa là chân rạn. Ðặc điểm này không thuận lợi phát triển các ngư trường lớn,nhưng lại thuận tiện để phát triển nhiều loại hải sản quý hiếm và ngon nổi tiếng như: Chim, Thu, Nhụ, Đé, cá Cam, tôm Hùm; các loại, cua, ốc, cầu gai, tảo biển, hến...nói chung ở đây có đủ điều kiện, để đảm bảo nhu cầu ẩm thực của du khách bốn phương.
Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, Cửa Tùng được đầu tư xây dựng khá quy mô và đẹp. Người Pháp cho xây đường sá (tỉnh lộ 70) đặt trạm bưu điện, ngân hàng và nhà nghỉ cho các quan chức thực dân, nơi cách ly ru ngủ vua Duy Tân. Hệ thống nhà nghỉ bao gồm:
- Nhà Thừa lương(nhà nghỉ cũ của tòa Khâm sứ Trung kỳ)
- Nhà nghỉ của cố Cả (một cha cố, chủ xứ đạo Di Loan)
- Nhà của Cai lục lộ Trung kỳ (chủ đồn điền tê-rôm(ở Khe sanh-Hướng hóa).
- Ôten Cáp (Khách sạn đóng ở mũi Hàu), Ôten Plage ( nhà hàng) Tây đui (nhà hàng của một người Pháp chột mắt)v.v... ngoài ra họ còn mở ra hai con đường thượng ,để trồng hoa và tổ chức đua xe đạp...
Tại đây vị vua yêu nước Duy Tân đã bàn luận về việc nước bằng một câu khẳng khái: “Tay nhớp lấy nước mà rửa, nước nhớp lấy chi mà rửa? “
Ngày xưa Cửa Tùng là bảo vật của thiên nhiên ban tặng, hiện nay qua dặm dài lịch sử đất nước Cửa Tùng là một điểm nhấn trong một không gian văn hóa du lịch nổi tiếng. Sông Bến Hải - cầu Hiền Lương ; Làng Ðịa đạo Vịnh Mốc; Bãi Cửa Tùng; Rừng nguyên sinh Rú Lịnh .
Quy hoạch và đầu tư đúng đắn, thích hợp khu danh thắng Cửa Tùng là một việc làm rất quan trọng trong việc phát triển kinh tế, văn hóa, du lịch trên vùng đất Quảng Trị anh hùng