Thực hư hà thủ ô thật giả

Hà thủ ô là dược liệu quý hiếm đã được đưa vào sách đỏ Việt Nam. Nó là vị thuốc bổ gan thận, bổ máu, chữa đau lưng mỏi gối, dùng lâu làm cho đen râu tóc… tuy thế, hiện nay trên thị trường, vị thuốc quý này đang bị làm giả để trục lợi.

Cú điện thoại bất ngờ

biện pháp nay vài tuần, chúng em nhận được điện thoại của Huấn (*), một “thổ dân” ở Lâm Đồng, thường đi rừng và có hiểu biết về cây thuốc. Huấn chia sẻ, anh vừa được đặt hàng: đào một loại củ để làm giả hà thủ ô đỏ.

Theo Huấn, không chỉ riêng mình mà rất nhiều người khác cũng được đặt hàng như anh. các củ cây rừng được đặt hàng này sau đó sẽ gom về một đầu mối rồi bán cho thị trường. Huấn đã kiếm được mấy ký củ rừng vì thế nhưng khi anh gọi điện cho chúng tôi chứng tỏ anh đã từ chối “cuộc chơi” vì bứt rứt lương tâm.

Theo mong muốn của chúng cháu, Huấn gửi xuống Sài Gòn một mớ củ rừng uống để khiến giả hà thủ ô đỏ nói trên. Đây là loại củ màu sẫm Cách chế biến hà thủ ô  có gai nhỏ li ti, cứng ở vỏ. Nhận định ban đầu của một bác sĩ dược liệu là củ nâu, nhưng chưa khẳng định vì Huấn quên gửi xuống cành và lá.

Dư luận lâu nay đã nhắc quay lại việc dùng củ nâu làm hà thủ ô giả, thêm thông tin của Huấn, chúng tôi khi trở lại chợ thuốc Đông Nam Dược (Q.5, TPHCM). Vào một cửa hàng dược liệu ở đường Nguyễn Chí Thanh, lúc hỏi về hà thủ ô đỏ, Đối tượng bán hàng lập tức nói có loại của Trung Quốc giá 60 ngàn đồng/kg, bán lẻ là 7 ngàn đồng một lạng. Chúng em mua một lạng. Tương tự, chúng tôi mua những mẫu ở một vài cửa hàng trên một số đường Triệu Quang Phục, Hải Thượng Lãn Ông…

Khi đưa mẫu về, một dược sĩ là giảng viên Đại học Y Dược TPHCM (xin không nêu tên) cho biết, về cảm quan, chưa nói về chất lượng thì đây là một số mẫu thuốc thật. tuy nhiên, dược sĩ này cho biết thêm: chị từng dẫn một đoàn dược sĩ ở Pháp đi tham quan chợ Đông Nam Dược ở quận 5 cùng gặp khá nhiều hà thủ ô giả.

Sau đó, bằng phương pháp hỏi thêm loại hà thủ ô đỏ giá rẻ nhất, chúng tôi lấy được những mẫu về (với giá chỉ 4 ngàn đồng/lạng) với dược sĩ nói trên khẳng định: “Đó chính là hà thủ ô đỏ giả lâu nay vẫn bán trên thị trường”. Dược sĩ giải thích rõ hơn: “Bằng mắt thường, củ hà thủ ô đỏ có dạng khoảng giống củ khoai lang với mặt ngoài màu nâu đỏ có nhiều chỗ lồi lõm. Thể chất cứng chắc, rất khó bẻ. Mặt cắt ngang có lớp vỏ bần màu nâu sậm, lớp bên trong màu hồng có nhiều bột, ở giữa thường có lõi gỗ cứng. Bột có màu nâu hồng, không mùi, vị đắng chát.

Hà thủ ô đỏ dạng phiến được cắt ngang hay biện pháp dọc cùng khá nhiều hình dạng riêng biệt, lớp ngoài cùng màu nâu đen, lớp bên trong màu nâu hồng, ở giữa một số phiến có lõi gỗ to, một số phiến không có lõi tùy theo vị trí cắt. Phiến hà thủ ô giòn, rất có thể bẻ gãy, mùi thơm nhẹ, vị chát hoặc hơi chát.

Hà thủ ô trước khi thường xuyên thường được chế biến cùng nước đậu đen khá nhiều lần (cửu chưng cửu sái) cần rất có thể khác cùng mùi của hà thủ ô khi chưa chế biến và màu sắc cũng sậm hơn. các phiến để lâu ngày thường chuyển màu nâu đen và đôi khi có mùi ôi hay mốc nếu bảo quản không tốt. Hà thủ ô thường được bán dưới dạng phiến hay củ.

Phiến hà thủ ô giả thường dày xấp xỉ 1-3mm, màu nâu hồng hay nâu tím. rất có thể gặp phiến hình hơi tròn hay bầu dục, thường cong queo, lớp bần bề ngoài hơi sần sùi hay có xơ gai nhỏ bị cắt ngang hay dọc phân bổ đều khắp bề mặt phiến kể từ lớp bần vào bên trong. Thể chất cứng, khó bẻ, vị rất chát, se lưỡi.

Xem các mẫu dược liệu của chúng tôi lấy về, dược sĩ Hà thủ ô đã chế  này đã có thể phát hiện được những mẫu thật - giả. nhưng mà để chắc chắn hơn, chúng em nhờ dược sĩ này soi chúng dưới kính hiển vi. Quả nhiên những mẫu thật giả đã được phân biệt rõ ràng. một vài lát củ nâu được bán như là hà thủ ô đỏ hiển hiện. Dược sĩ nói trên giải thích: “Dưới kính hiển vi, hà thủ ô thật và giả có rất nhiều điểm khác nhau về cấu tạo và phương pháp sắp đặt một số bó mạch (hay còn gọi là bó libe - gỗ), hạt tinh thể calci oxalat. tuy thế, tính chất dễ nhận ra nhất là phiến hà thủ ô thật có rất nhiều tinh thể calci oxalat hình cầu gai trong mô mềm, còn hà thủ ô giả không có thành phần này”.

nguy hại khó lường

Một lương y chia sẻ, ông không bao giờ dám sử dụng hà thủ ô hiện bán ở thị trường vì chúng thật - giả lẫn lộn với không thể đảm bảo tin cậy. Bởi, theo kinh nghiệm của ông, hà thủ ô đỏ thật và đạt tin cậy, ngoài màu sắc còn rất có thể nhận biết mùi của nó rất thơm, tầm như nhân sâm. Hơn nữa, giá gốc 1kg hà thủ ô đỏ bán tại Sapa đã là 140 ngàn đồng, chứ khiến sao có giá 40 - 65 ngàn đồng/kg được. Ông cho hay thêm, hà thủ ô thật nếu chế biến đúng cách (khá phức tạp không nằm trong phạm vi phân tích này) thì giá thành có thể lên quay lại 600 ngàn đồng/kg.

Theo một vài dược sĩ, hà thủ ô phải chế biến kỹ để suy giảm bớt thành phần tannin có sẵn trong dược liệu. Thành phần này nếu có nhiều sẽ khiến hà thủ ô có vị chát, sử dụng vào sẽ kích ứng niêm mạc dạ dày, quay lại ruột sẽ khiến săn se niêm mạc ruột, giảm co thắt ruột gây táo bón, tích tụ chất độc trong cơ thể. Nếu sử dụng lâu ngày sẽ có ảnh hưởng không tốt trên gan thận. Còn nếu dùng hà thủ ô đã lâu ngày bị biến chất hoặc ẩm mốc sẽ có hại cho gan, thận.

Một dược sĩ còn chia sẻ thêm, hiện cũng có một vài mẫu hà thủ ô đỏ đã bị chiết xuất một phần hoặc toàn thể hoạt chất trước khi đem ra bán trên thị trường ở dạng dược liệu khô. Đó là biến chứng nếu sử dụng hà thủ ô chế biến không đúng cách hoặc kém Cách sử dụng hà thủ ô  đảm bảo, còn uống thứ giả như củ nâu thì sao? Có Đối tượng cho rằng, củ nâu không độc, bằng chứng là đôi khi Đối tượng ta sử dụng nó như là một thứ thực phẩm. trong thực tế, củ nâu muốn ăn nên gọt bỏ vỏ rồi đem ngâm ở suối nhiều ngày mới rất có thể sử dụng được, vì hàm lượng tannin có trong củ nâu rất cao. đồng thời khi dùng củ nâu để thay thế hà thủ ô đỏ, ngoài việc không đạt dứt điểm như mong mỏi rất có thể dẫn tới độc cho cơ thể nếu uống lâu ngày.