VẤN ĐỀ VỀ IRAN

Một cơ hội bị bỏ lỡ MỘT CƠ HỘI BỊ BỎ LỠ


TT - Cuối cùng thì Tổng thống Mỹ George Bush cũng đã lên tiếng về lá thư của Tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad. Phát biểu tại Florida (10-5), ông nói “nó (lá thư) không trả lời thẳng vào câu hỏi chính của cộng đồng thế giới rằng khi nào thì Iran sẽ từ bỏ chương trình hạt nhân?”.

Lá thư dài 18 trang này được chuyển tới ông Bush hai ngày trước đó, chứa đựng nhiều chỉ trích chính sách của Mỹ tại Trung Đông. Lần lượt các quan chức Mỹ đã cho rằng lá thư “dông dài” và "lạc đề". Phản ứng mới nhất của Tổng thống Bush càng khẳng định Nhà Trắng sẽ không phúc đáp.

Nếu nhìn lại quan hệ Mỹ - Iran, lần đầu tiên sau hơn một phần tư thế kỷ (tính từ cách mạng Hồi giáo năm 1979), người Iran phá bỏ điều cấm kỵ để trực tiếp nói chuyện với người Mỹ. Đặt diễn tiến này trong bối cảnh quan hệ hai nước hiện nay - khi một số chính khách “diều hâu” Mỹ đề nghị sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật để giải quyết vấn đề Iran, còn Iran thề bất cứ cuộc tấn công nào vào các cơ sở hạt nhân của họ đều “sẽ nhận được đáp trả tương xứng” - sẽ thấy đây là một cơ hội.

"Mọi người sẽ xem xét kỹ hoạt động của chúng ta ở cương vị tổng thống. Liệu chúng ta có mang tới cho họ hòa bình, an ninh và phồn vinh hay là sự thất nghiệp và nỗi hoài nghi? Liệu chúng ta có bảo vệ lợi ích của loài người khắp hành tinh hay chỉ gây ra chiến tranh và xây những nhà tù địa ngục?" - trích thư của Tổng thống Mahmoud Ahmadinejad gửi Tổng thống George Bush.

Sau nhiều năm Mỹ và Israel nỗ lực đưa vấn đề Iran ra Hội đồng Bảo an (HĐBA) LHQ, và sau hai năm rưỡi bộ ba EU (Pháp, Đức và Anh) tìm cách giải quyết vấn đề thông qua thương lượng nhưng không thành công (do thiếu sự ủng hộ của người Mỹ), ngày 8-5, Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) cũng đã đưa hồ sơ Iran lên HĐBA. Nhưng đó lại là phần dễ dàng nhất.

Phần khó khăn nhất hiện nay là HĐBA phải giải quyết thế nào về vấn đề này. IAEA từng gia hạn cho Iran một tháng để chấm dứt việc làm giàu uranium. Kết quả là Iran tuyên bố đã... làm giàu uranium tới 3,6%, đạt mức làm nhiên liệu cho lò phản ứng dân sự.

Đến nay, Mỹ, Anh, Pháp, Đức đòi trừng phạt Iran, trong khi Nga và Trung Quốc bác bỏ với lập luận không có dấu hiệu gì nói Iran thúc đẩy chương trình hạt nhân. Họ đề nghị trả hồ sơ Iran về để IAEA tiếp tục thanh sát và bảo đảm sao cho Iran không đi chệch khỏi mục tiêu hòa bình. Thế nhưng Mỹ lại ám chỉ nếu HĐBA không đạt được một thỏa thuận thì Mỹ sẽ “hành động bên ngoài khuôn khổ LHQ”. Chỉ với diễn tiến đó, giá dầu đã vọt lên tới 74 USD/thùng.

Nếu Washington xem xét lá thư nghiêm túc và sử dụng nó như một phát pháo khai mào cho một cuộc trao đổi chi tiết và thực chất hơn giữa hai đất nước, chắc hẳn sự nghi kỵ và đối đầu hiện nay sẽ được "xuống thang". Iran hôm qua lại tiếp tục bày tỏ thiện chí qua tuyên bố của Tổng thống Ahmadinejad trên truyền hình rằng "ông sẵn sàng đối thoại"!

DUY VĂN

Nếu Mỹ tấn công Iran:

- Mỹ sẽ phải điều ra khỏi đất nước hàng trăm ngàn quân và tốn hàng trăm tỉ USD (tính cả việc đang chiếm đóng Iraq và Afghanistan). Đây là bước đi phi thực tế.

- Nếu Mỹ chỉ không kích và tấn công bằng hải quân vào các cơ sở hạt nhân Iran, hàng chục nghìn người Iran vô tội sẽ bị thiệt mạng.

- Giá dầu sẽ tăng vọt.

- Nếu tính chỉ 10-20% trên tổng số 70 triệu dân Iran ủng hộ vô điều kiện các giáo sĩ Iran thì việc Mỹ tấn công Iran sẽ dẫn tới báo thù trên khắp vùng Vịnh.

- Một số nước hay một số tổ chức sẽ nhảy vào tham chiến, khiến chiến tranh lan khắp Trung Đông...

(Farhang Jahanpour - học giả Anh gốc Iran,
“Đã đến lúc đàm phán lớn Mỹ - Iran”).